5362 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanununun 11 inci maddesine göre Oda yönetim kurulunun görev ve yetkileri arasında,
“l) Oda üyelerince üretilen mal ve hizmetlerin kalitesini, standartlarına ve sağlık koşullarına uygun şekilde üretilip üretilmediğini ve ücret tarifelerine uyulup uyulmadığını ilgililerin başvurusu üzerine veya doğrudan veya uzman kimseler aracılığı ile kontrol etmek, ayrıca meslekî teamüle aykırı davranışları belirlenen üyelere yazılı ihtarda bulunmak, tekrarı halinde ilgilileri birlik disiplin kuruluna bildirmek, tüketicilerin korunması için gerekli tedbirleri almak ve üyeleri hakkında bu konuda odaya yapılan şikâyetleri incelemek.” bulunmaktadır.
Anılan Kanun maddesine göre üyeleri hakkında odaya yapılan şikayetleri incelemek yönetim kurulunun görevleri arasındadır. Ancak yönetim kurulunun ihbar ve şikayetleri nasıl inceleyeceği yönünde ayrı bir düzenleme yapılmamış olup bu yönde genel uygulamalar üzerinden inceleme yapılması gerektiği söylenebilecektir.
Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Denetim Kurulları Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 6 ncı maddesine göre de ihbar ve şikayetleri değerlendirmek denetim kurulunun görevleri arasında sayılmıştır. Ancak bu ihbar ve şikayetlerin nasıl değerlendirileceği, incelenip incelenmeyeceği ve nasıl bir yöntem izleneceği hususunda ilgili mevzuatta bir açıklama bulunmamaktadır. Anılan Yönetmelikte düzenlenen denetim kurulu görevleri temelde odanın işlem ve hesaplarına ilişkindir. 5362 sayılı Kanunun denetim kurulunun görevlerini düzenleyen 12 nci maddesinde yer almayan “ihbar ve şikayetleri değerlendirmek” görevi yönetmelikle getirilmiştir. Yönetmelik maddesi de “incelemek” değil “değerlendirmek” ifadesini kullanmış ve bu değerlendirmenin nasıl olacağı açıklanmamıştır.
Bu noktada dilekçe hakkını kullanan bir kişinin dilekçesiyle ilgili işlem yapılmaması halinde ne olacağı sorusu önem kazanmaktadır.
3071 sayılı Kanunun 7 nci maddesinde, Türk vatandaşlarının ve Türkiye’de ikamet eden yabancıların kendileri ve kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri konusunda yetkili makamlara yaptıkları başvuruların sonucu veya yapılmakta olan işlemin safahatı hakkında dilekçe sahiplerine en geç otuz gün içinde gerekçeli olarak cevap verileceği, işlem safahatının duyurulması halinde alınan sonucun ayrıca bildirileceği belirtilmiştir.
“Yetkili makamlar” ile kastedilenin, TBMM ile yargı organları dışında kalan ve Türkiye Cumhuriyeti idari teşkilat yapısına dahil olan bütün kurum ve kuruluşlar olarak anlaşılması gerektiği bu konudaki akademik yazılarda vurgulanmaktadır. Dilekçeler, dilek ve şikâyet hangi kurum ve kuruluşla ilişkili ise oraya sunulmalıdır.
Bilindiği üzere “Devlet”e, hukukumuzda “merkezî idare” veya “genel idare” de denilmektedir. “Devlet”, yani “merkezî idare”, diğer bir ifadeyle “genel idare”, yasama, yürütme ve yargı organlarından oluşmaktadır. Yürütme organı da kendi içinde “merkez teşkilatı” ve “taşra teşkilatı” şeklinde ikiye ayrılmaktadır. Merkez teşkilatı içinde Cumhurbaşkanlığı, bakanlıklar, bakanlıklara bağlı ayrı bir tüzel kişiliği olmayan genel müdürlük, müsteşarlık, başkanlıklar, vb.leri bulunmaktadır. Taşra teşkilatı ise kendi içinde illere, iller de diğer kademeli bölümlere (ilçelere ve bucaklara) ayrılmaktadır. Buna göre kamu niteliğindeki meslek kuruluşlarının devletin idari teşkilatı içinde yer almadığından “yetkili makamlar” içinde sayılmadığı söylenebilecektir.
3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanunun 7’nci maddesinde, yapılmakta olan işlemin safahatı veya sonucu hakkında, yetkili makamlarca dilekçe sahiplerine en geç otuz gün içinde gerekçeli olarak cevap verileceği ve sonucun ayrıca bildirileceği hükmüne yer verilmekle birlikte anılan Kanunda süresi içinde cevap verilmemesi halinde herhangi bir yaptırım öngörülmemiş ilgilinin işleme karşı dava açma hakkı olduğu zımmen kabul edilmiştir.
Demokratik ve şeffaf yönetimin gereği olan eşitlik, tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olarak kişilerin bilgi edinme hakkını kullanmalarını düzenleyen 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanununun “Kapsam” başlıklı 2 nci maddesi ise, “Bu Kanun; kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının faaliyetlerinde uygulanır.” hükmünü amirdir. Aynı zamanda, Bilgi Edinme Hakkı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmeliğin ikinci maddesinde, “Bu Yönetmelik; merkezi idare kapsamındaki kamu idareleri ile bunların bağlı, ilgili veya ilişkili kuruluşlarının, köyler hariç olmak üzere mahalli idareler ve bunların bağlı ve ilgili kuruluşları ile birlik veya şirketlerinin, T.C. Merkez Bankası, İMKB ve üniversiteler de dahil olmak üzere kamu tüzel kişiliğini haiz olarak enstitü, teşebbüs, teşekkül, fon ve sair adlarla kurulmuş olan bütün kamu kurum ve kuruluşlarının ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının faaliyetlerinde uygulanır.” denilmiştir.
Anılan 4982 sayılı Kanunun 5 inci maddesine göre de; kurum ve kuruluşlar, Kanunda yer alan istisnalar dışındaki her türlü bilgi veya belgeyi başvuranların yararlanmasına sunmak ve bilgi edinme başvurularını etkin, süratli ve doğru sonuçlandırmak üzere, gerekli idarî ve teknik tedbirleri almakla yükümlüdürler. Bu çerçevede, kurum ve kuruluşlar, başka bir kurumla ilişkili olmadığı sürece, başvuru üzerine istenen bilgi veya belgeye erişimi onbeş iş günü içinde sağlamakla yükümlüdürler.
Bilgi Edinme Hakkı Kanununun 29 uncu maddesi gereğince, Kanunun ve Yönetmeliğin uygulanmasında ihmali, kusuru veya kastı bulunan memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında, işledikleri fiillerin genel hükümler çerçevesinde ceza kovuşturması gerektirmesi hususu saklı kalmak kaydıyla, tabi oldukları mevzuatta yer alan disiplin cezaları uygulanacağı belirtilmiştir.
Sonuç olarak esnaf odası üyelerinin Odayla ilgili şikayetleri ve bilgi edinme taleplerinin karşılanması gerekmekte olup, özellikle 4982 sayılı Kanun kapsamında dilekçelerine cevap verilmeyen veya bilgi edinme talepleri karşılanmayan kişilerin, sorumlular hakkında Savcılığa suç duyurusunda bulunabileceği gibi yine sorumlular hakkında idari yönden disiplin soruşturması yapılması için şikayette bulunmaları mümkündür.