5362 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar meslek Kuruluşları Kanunu’nun 68 inci maddesinde,
“Bu Kanun kapsamındaki esnaf ve sanatkârlar, yanlarında çalışanlar hariç, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren durumlarını otuz gün içinde bağlı bulundukları sicile tescil ve Sicil Gazetesinde ilan ettirmekle yükümlüdürler. Bu yükümlülüğü yerine getirmediği tespit edilenler birlik tarafından ruhsat vermekle yetkili ilgili kurum ve kuruluşlara bildirilir. İlgili kurum ve kuruluşlar, sicil kaydı yapılana kadar bunların faaliyetlerini durdurur. Sicil ve oda tarafından, esnaf ve sanatkârlardan kayıt sırasında 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda öngörülen ustalık belgesi veya muadili belgeler istenmez.
Esnaf ve sanatkârların sicile kayıtlarında, kendilerinin vergi mükellefi ya da vergiden muaf olduklarının belgelenmesi istenir.
Esnaf ve sanatkârların meslekî faaliyette bulunabilmeleri ve ilgili odaya kaydedilmeleri için sicile kayıtları şarttır ve sicile her bir meslek için ayrı kayıt yapılması gereklidir. Sicile kaydı yapılan esnaf ve sanatkârların ilgili odaya kayıt için bilgilerinin gönderilmesi, sicil tarafından elektronik ortamda Bakanlık e-esnaf ve sanatkâr veri tabanında gerçekleştirilir. Esnaf ve sanatkârlar kayıt beyannamelerindeki hususlarda meydana gelen değişiklikleri en geç otuz gün içinde sicile bildirmek zorundadırlar.
(…).”
Hükmüne yer verilmiş, anılan Kanunun 13 üncü maddesinde ise,
“(…)
Belediyeler; ruhsat verebilmek için iş yeri açmak veya meslekî faaliyette bulunmak isteyen esnaf ve sanatkârlardan sicil tasdiknamesi ile üye olduklarına dair ilgili oda belgesini istemek zorundadırlar.
Kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler, kamu iktisadi teşebbüsleri, esnaf ve sanatkâr kredi ve kefalet kooperatifleri ve bankalar oda üyeleri ile ilgili ruhsat, ihale ve kredi işlemlerinde üye olduklarına dair ilgili oda belgesini istemek zorundadırlar.”
düzenlemesine yer verilmiştir.
Anlaşılacağı üzere faaliyete başlayan esnaf ve sanatkarlar sicile ve odaya kaydolmak ve durumu Sicil Gazetesinde ilan ettirmekle yükümlüdür.
Öte yandan Kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler, kamu iktisadi teşebbüsleri, esnaf ve sanatkâr kredi ve kefalet kooperatifleri ve bankalar oda üyeleri ile ilgili ruhsat, ihale ve kredi işlemlerinde üye olduklarına dair ilgili oda belgesini istemek zorundadırlar.
Sicile ve odaya kayıt olan esnaf ve sanatkarın, sicile kayıtlı olduğu Esnaf Sicil Müdürlüğünce Sicil Yönetmeliğinin 28 inci maddesine göre verilen Sicil Tasdiknamesiyle doğrulanmış olurken Odaya kayıtlı olduğu da kayıtlı olunan Oda tarafından düzenlenen ve onaylanan Mesleki Faaliyet Belgesi diğer bir tanımıyla Oda Kayıt Belgesiyle teyit edilmiş olmaktadır.
Sicil Yönetmeliğinin 28/4 maddesinde Sicil Tasdiknamesinin 6 ay geçerli olduğu düzenlenmiş ancak Mesleki Faaliyet Belgesinin geçerlilik süresi konusunda bir düzenleme yapılmamıştır. Esasen bu belgenin geçerlilik süresi belgenin kullanıldığı ve ibraz edildiği kurumların kendi düzenlemelerinden kaynaklandığını söyleyebiliriz. Diğer bir ifadeyle örneğin bir bankadan kredi çekilmesi işlemi için Banka tarafından talep edilen Faaliyet Belgesinin 3 aydan eski olmaması istenmesi halinde daha eski tarihli bir belgeyi kullanma ihtimali yoktur.
TESK’in 16.09.2015 tarihli (067 sayılı) bir Genelgesinde;
“Konuya ilişkin olarak, Türkiye Bankalar Birliği’nden gelen 07/09/2015 tarih ve 20586 sayılı yazıda; esnaf ve sanatkarların mesleki faaliyetleri için işyerlerinde kullanmak üzere pos cihazı, çek defteri ve benzerlerini almak için bankaya başvuru yapmaları sırasında ilgili kişilerden üyesi oldukları esnaf ve sanatkarlar odasından alınan meslek faaliyet belgesinin istenilmesine ilişkin talebimizin üye bankaların genel müdürlük adreslerine gönderildiği belirtilmektedir.”
denilerek esnaf ve sanatkarların pos cihazı, çek defteri vs. için Bankalara müracaat etmesi halinde mesleki faaliyet belgesi aranması sağlanmıştır.
İfade edildiği üzere bu belgenin geçerlilik süresi ilgili Kanun ve Yönetmeliklerde düzenlenmemiş ve uygulamaya ve teamüle bağlı 3 aylık bir süre öngörülmüş ve Belgenin altında 3 ay geçerli olduğu yazılmıştır.
TESK’in 2024/76 sayılı Genelgesinde de;
“Konfederasyonumuza şifahen yapılan başvurularda, meslek odaları tarafından üyelerine verilen “Mesleki Faaliyet Belgesi”nin altında yer alan “3 ay geçerlidir” ibaresinin, Ticaret Bakanlığı tarafından kaldırıldığının anlaşılmasının akabinde; Konfederasyonumuz Yönetim Kurulu’nun 18.08.2024 tarihli ve (34) sayılı toplantısında alınan karar ile süre eski haline getirilmiş ve “Mesleki Faaliyet Belgesi”nin alt kısmına “Bu belge onay tarihinden itibaren en fazla 3 (üç) ay süreyle geçerlidir” ibaresi, Bakanlık nezdinde gerekli girişimlerde bulunulmasıyla belgeye yeniden eklenmiştir.”
açıklaması yapılmıştır.
Genelgeden anlaşılacağı üzere yasal bir dayanağı olmamakla birlikte TESK Yönetim Kurulunda bu yönde alınan bir kararla belgenin 3 ay geçerli olması uygun görülmüştür.
Netice olarak esnaf ve sanatkarların Kamu kurum ve kuruluşlarına yapacakları başvuru sırasında istenecek Mesleki Faaliyet Belgesi kayıtlı olunan esnaf ve sanatkarlar odaları tarafından düzenlenip talep sahibine verilmekte ve başvuru yapılan kurumun belirlediği süre dışında bu belgenin geçerliliği de 3 ayla sınırlı bulunmaktadır.