Bilindiği üzere, Esnaf ve sanatkârlarca üretilen mal ve hizmetlerin fiyat tarifelerinin belirlenmesine, uygulanmasına ve denetlenmesine dair usul ve esaslar “Esnaf ve Sanatkârlarca Üretilen Mal ve Hizmetlerin Fiyat Tarifeleri Hakkında Yönetmelik”te düzenlenmiştir.
Bu Yönetmelik, 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanununa tabi esnaf ve sanatkârlarca üretilen mal ve hizmetleri kapsamaktadır. Dolayısıyla Ticaret/sanayi Odalarına üye olan tacir ve sanayiciler bu Yönetmelikle bağlı değildirler.
14.03.2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Esnaf ve Sanatkârlarca Üretilen Mal ve Hizmetlerin Fiyat Tarifeleri Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”le Esnaf ve Sanatkârlarca Üretilen Mal ve Hizmetlerin Fiyat Tarifeleri Hakkında Yönetmeliğinin 5’inci maddesinin ikinci fıkrasının üçüncü cümlesi değiştirilmiş, aynı fıkraya yeni cümle eklenmiştir. Değişiklik sonrası söz konusu madde aynen;
“1) Esnaf ve sanatkârlarca üretilen her türlü mal ve hizmetlerin fiyat tarifeleri, bağlı bulundukları odalarca hazırlanır ve odanın bağlı olduğu birlik yönetim kuruluna sunulur. Odalar, tarifesi yapılacak mal ve hizmetler için bir önceki dönem belirlenmiş olan tarifedeki hadler üzerinden, gerekli maliyet hesaplarını yaparak, buna ilişkin belgelerle birlikte, yeni döneme ait tarifelerini, incelenmek üzere birliğe verirler.
(2) Birlik yönetim kurulu, fiyat tarifesinin birliğe sunulmasından itibaren otuz gün içinde, gerektiğinde bu konuda oluşturulacak komisyon veya uzman kişi ve kuruluşların görüşlerini de alarak, inceledikten sonra tarifeyi aynen onaylar ya da gerekçesiyle birlikte reddeder. Birlik yönetim kurulu, bu süreyi hiçbir şekilde uzatamaz. (Ek cümle:RG-24/12/2017-30280) (Değişik cümle:RG-14/3/2024-32489)Ancak, simit[1] ile 4/1/2012 tarihli ve 28163 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Ekmek ve Ekmek Çeşitleri Tebliğinin (Tebliğ No: 2012/2) 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde tanımı yapılan ekmeğin fiyatına ilişkin tarifeler, sırasıyla, ilgili belediye, Ticaret İl Müdürlüğü, İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, ticaret ve sanayi odası veya ticaret odası ile ilgili odanın temsilcilerinden oluşan komisyonun değerlendirmesinin, ilgili federasyon ve Ticaret Bakanlığının olumlu görüşünün alınmasından sonra Birlik tarafından onaylanır. (Ek cümle:RG-14/3/2024-32489) Ancak, Bakanlık tarafından talep edilen tarifeye olumsuz görüş bildirilmesi durumunda Birlik, yeni tarife talebini gerekçeleri ile birlikte komisyon toplanmaksızın tekrar Bakanlığın görüşüne sunar; görüşün alınmasından sonra onaylar.
(3) Birlik yönetim kurulunca onaylanan fiyat tarifesi, belediye, mülki amirlik ve ilgili odaya yedi gün içerisinde tebliğ edilir ve tebliğ tarihinden itibaren yürürlüğe girer.
(4) Birlik yönetim kurulu tarafından fiyat tarifelerinin reddedilmesi halinde, oda yönetim kurulu, birliğin ret gerekçelerini de dikkate alarak, birlikçe reddedilen tarifeyi aynen sunabileceği gibi yeni fiyat tarifesi de hazırlayabilir. Oda yönetim kurulunda karara bağlanan fiyat tarifesi, birlik yönetim kurulunun onayına tekrar sunulur.
(5) Odalar, çalışma bölgeleri içerisinde bulunan yerleşim yerlerinin ekonomik ve sosyal göstergelerini dikkate alarak, farklı tarifeler de hazırlayabilir.
(6) Fiyat tarifesinde yer alan fiyatlar azami hadleri gösterir.”
şeklindedir.
Yönetmelik maddesine göre;
-Esnaf ve sanatkârlarca üretilen her türlü mal ve hizmetlerin fiyat tarifeleri, bağlı bulundukları odalarca hazırlanmakta,
– Mal ve hizmetler için bir önceki dönem belirlenmiş olan tarifedeki hadler üzerinden, gerekli maliyet hesaplarını yaparak belirlenecek yeni fiyat tarifesi odanın bağlı olduğu birlik yönetim kuruluna sunulmakta,
-Birlik yönetim kurulu, otuz gün içinde (gerektiğinde bu konuda oluşturulacak komisyon veya uzman kişi ve kuruluşların görüşlerini de alarak, inceledikten sonra) tarifeyi aynen onaylamakta ya da gerekçesiyle birlikte reddetmektedir.
Görüldüğü üzere esnaf ve sanatkarlarca üretilecek mal ve hizmetlerin fiyatlarının belirlenmesinde temel kural; fiyat tarifesinin Oda tarafından hazırlanması, Birliğin onayına sunulması ve Birliğin onayı üzerine yeni fiyat tarifesinin yürürlüğe girmesidir.
Ancak, simit ile ekmeğin fiyatına ilişkin tarifeler için farklı bir yöntem belirlenmiştir. Simit ve ekmeğin fiyatının belirlenmesi için Odanın belirlediği fiyat tarifesi;
– İlgili belediye, Ticaret İl Müdürlüğü, İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, ticaret ve sanayi odası veya ticaret odası ile ilgili odanın temsilcilerinden oluşan komisyonda değerlendirilmesi,
-İlgili federasyon ve Ticaret Bakanlığının olumlu görüşünün alınması,
sonrasında Birlik yönetim kurulunca onaylanacak, belediye, mülki amirlik ve ilgili odaya yedi gün içerisinde tebliğ edilecek ve tebliğ tarihinden itibaren yürürlüğe girecektir.
Ancak, Bakanlık tarafından talep edilen tarifeye olumsuz görüş bildirilmesi durumunda Birlik, yeni tarife talebini gerekçeleri ile birlikte komisyon toplanmaksızın tekrar Bakanlığın görüşüne sunacak görüşün alınmasından sonra onaylayacaktır.
Fiyat tarifelerine itiraz
Belediyeler veya o yerin en büyük mülki idare amiri, onaylanarak yürürlüğe giren tarifeleri uygun bulmadıkları takdirde, ilgili oda veya birlikle anlaşma sağlayamazlarsa, tarifenin kendilerine tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde Yönetmeliğin 7 nci maddesinde belirtilen ve o yerin mülki amirinin ya da görevlendireceği yardımcısının başkanlığında, ticaret ve sanayi veya ticaret odasından bir temsilci ile esnaf ve sanatkârlar odaları birliği temsilcisinden oluşan komisyona itiraz edebileceklerdir. Ancak itiraz, onaylanan tarifelerin uygulanmasını durdurması söz konusu değildir.
Komisyon, itirazları başvuru tarihinden itibaren en geç beş gün içinde karara bağlamak zorundadır. Komisyon, tarifeleri uygun bulmadığı takdirde, kararın Birliğe tebliğ tarihinden itibaren tarife yürürlükten kalkacaktır.
Komisyon tarafından alınan kararlar, karar tarihinden itibaren üç gün içinde taraflara yazılı olarak tebliğ edilir. Komisyon kararına karşı, kararın kendilerine yazılı tebliğ tarihinden itibaren on gün içinde ilgililer, ticari davaları görmeye yetkili mahkeme nezdinde itirazda bulunabilir. Mahkemenin bu konuda vereceği karar kesindir.
Fiyat Tarifelerinin kullanımı
Üretilen mal ve hizmetlerin fiyat tarifelerini içeren belge, levha, panolar ve benzerleri, Konfederasyonun belirlediği tip ve ebatta Konfederasyonca hazırlanır, basılır ve ilgili birlik aracılığıyla bedeli karşılığında odalara dağıtılır.
Üretilen mal ve hizmetin özelliklerine ve tüketiciye sunuluş biçimlerine göre, tarifelere ilişkin belge, levha, panolar ve benzerleri, mal ve hizmetin sunulduğu işyerinde veya doğrudan üretilen mal üzerinde, tüketiciler veya ilgililerce rahatlıkla görülebilecek ve okunabilecek şekilde asılır, takılır, bulundurulur veya yapıştırılır.
Tarifelerin bulundurulup, bulundurulmadığı ve tarifelere uyulup uyulmadığı, o esnaf ve sanatkârın kayıtlı olduğu odaca denetlenir. Yapılan denetim sonucunda, herhangi bir şekilde mevzuata aykırılık tespit edildiği takdirde üç nüsha İşyeri Denetim Tutanağı düzenlenir.
Düzenlenen İşyeri Denetim Tutanağının bir nüshası ilgiliye, bir nüshası ilgilinin mensubu olduğu odaya, bir nüshası da birlik disiplin kurulunca ilgili hakkında gerekli işlem yapılmak üzere ilgili birliğe intikal ettirilir ve gerekli görülmesi halinde ilgili esnaf hakkında disiplin soruşturması açılabilir.
Sonuç olarak Yönetmelikte yapılan son değişiklikle, toplumun bütün kesimlerini yakından ilgilendiren ve fiyatındaki değişiklik tüm vatandaşların bütçesini doğrudan etkileyen ekmeğin fiyatını belirleme konusundaki Ticaret Bakanlığına tanınan yetkiler, simit fiyatlarını belirleme için de verilmiştir. Böylece simit fiyatlarının belirlenmesinde de sırasıyla ilgili belediye, ticaret il müdürlüğü, il tarım ve orman müdürlüğü, ticaret ve sanayi odası veya ticaret odası ile ilgili odanın temsilcilerinden oluşan komisyon tarafından değerlendirme yapılacak ve ilgili federasyon ve Ticaret Bakanlığının olumlu görüşü alındıktan sonra fiyatlar Birlik tarafından onaylanacaktır. Ticaret Bakanlığının olumlu görüş vermediği ekmek ve simit fiyatlarının onaylanması ve yürürlüğe girmesi mümkün değildir.
[1] TESK’in 2024/27 sayılı genelgesine göre, Yönetmeliğin 5’inci maddesinin ikinci fıkrasının üçüncü cümlesinde yer alan “simit”; buğday ununun içme suyu ve ekmek mayası ile yoğurularak hamur haline getirilmesi, pekmezli ya da pekmezsiz, susamlı ya da susamsız, halka şekli verilerek fermante edildikten sonra pişirilmesi ile elde edilen mamulü ifade eder. Bu tanım, kısaca yöresinde en çok bilinen ve halk dilinde sokak simidi olarak tabir edilen simit çeşididir. Tereyağlı simit, dolgulu simit, içli simit, kaşarlı simit, zeytinli simit vb. mamulleri kapsamaz.