Ekonomim Gazetesinde 18 Ağustos 2025 tarihinde yayımlanan yazımıza aşağıda yer verilmiştir.
Ticaret Bakanlığınca 13.06.2025 tarihinde kamuoyuna yapılan açıklamada;
“Doğrudan satış sistemleri, zaman zaman piramit yapı benzeri yasa dışı oluşumlara zemin hazırlayabilmektedir. Bu durum, tüketici mağduriyetlerine yol açarken sektörün güvenilirliğini de zedelemektedir. Ticaret Bakanlığı olarak bu sorunun önüne geçmek amacıyla, 7529 sayılı “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” kapsamında, doğrudan satış sistemlerine özel hükümler içeren 47/A maddesi, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a eklenmiştir.”
ifadelerine yer vermiş ve ekonomiye sağladığı katkı, girişimcilik fırsatlarını artırması ve esnek çalışma imkânı sunması bakımından önem taşıyan “doğrudan satış sistemleri” için özel bir düzenlemeye ihtiyaç olduğu vurgusu yapılmıştır.
Ticaret Bakanlığı tarafından bu konuda hazırlanan Yönetmelik taslağı, tarafların görüşleri alınması sonrasında “Doğrudan Satışlar Hakkında Yönetmelik” olarak 08.08.2025 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
Doğrudan satış sektörünün sağlıklı, şeffaf ve sürdürülebilir bir şekilde büyümesi, aynı zamanda tüketicilerin korunması ve potansiyel mağduriyetlerin önlenmesini amaçlayan bu düzenlemeyle, “doğrudan satışların” “İşyeri Dışında Kurulan Sözleşmeler Yönetmeliği” kapsamından çıkarılarak bağımsız bir Yönetmeliğin konusu haline gelmesi sağlanmıştır.
Düzenlemenin ayrıntılarına aşağıda yer verilmiştir.
Doğrudan satış sistemi
Doğrudan satış sistemi, doğrudan satış şirketi tarafından oluşturulan ve iş sözleşmesi ile istihdam edilmeyen, bağımsız temsilci, distribütör, danışman ve benzeri isimlerle komisyon, prim, teşvik ve ödül gibi menfaatler karşılığında faaliyet gösteren doğrudan satıcının, tüketiciye mal veya hizmet sattığı ya da pazarladığı satış sistemini tanımlamaktadır.
Dünya Doğrudan Satış Dernekleri Federasyonu’nun (WFDSA) tanımına göre doğrudan satış; bir satıcının anlatması ve/veya göstererek tanıtması amacıyla bir tüketim malının veya hizmetinin tüketiciye evde, işyerinde veya dükkan olmayan bir başka yerde direkt olarak pazarlanmasıdır.
Yeni yayımlananYönetmeliğe göre taşınır eşya, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallar ile elektronik ortamda kullanılmak üzere hazırlanan yazılım, ses, görüntü ve benzeri her türlü gayri maddi mallar doğrudan satışın konusu olabilmektedir.
Doğrudan satış sisteminin ilke ve esasları
-Her şeyden öncedoğrudan satış sistemiyle sunulan mal veya hizmetin tüketicilere satılabilir ve pazarlanabilir nitelikte olması zorunludur.
-İlgili mevzuatı uyarınca piyasaya arzı yasak olanlar ile doğrudan satış yöntemiyle piyasaya arzı yasak olan mal veya hizmetler, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununda tanımlanan sermaye piyasası araçları ile kripto varlıkların doğrudan satış sistemiyle satışı yasaktır.
-Doğrudan satış sisteminde hızlı zengin olma fırsatları, gerçekleşmesi mümkün olmayan vaatler gibi sistemle ilgili yanıltıcı bilgiler verilemez. Kişiler baskı kurma, aldatma, rahatsızlık verme ve buna benzer yollarla sisteme dahil olmaya zorlanamaz.
-Doğrudan satış sisteminin, sistemden elde edilecek kazancın ağırlıklı olarak sisteme yeni doğrudan satıcılar kazandırılması ve bu sayede ortaya çıkan menfaatlerin dağıtılması üzerine kurulmaması, mal veya hizmetin tüketicilere satışını esas alması zorunludur.
-Perakende satış kârı hariç olmak üzere, doğrudan satış şirketi tarafından doğrudan satıcılara sağlanan komisyon, prim ve benzeri menfaatlerin toplamı, şirketin doğrudan satışa konu mal veya hizmetin yıllık net satışlarının yüzde ellisini geçemez.
-Perakende satış kârı hariç olmak üzere, doğrudan satış şirketi tarafından, sisteme yeni doğrudan satıcıların katılımından kaynaklı olarak ödenen komisyon, prim, teşvik ve ödül gibi menfaatlerin toplamı, ilgili takvim yılında dağıtılan tüm menfaatlerin yüzde otuzunu aşamaz.
Doğrudan satış için sermaye şirketi kurulmalıdır.
Doğrudan satış şirketinin;
-Sermaye şirketi olması ve ödenmiş sermayesinin en az on milyon Türk Lirası olması,
-Faaliyette bulunabilmesi için Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğünden süresi 3 yıl olan ve şartları taşıması koşuluyla aynı sürelerle uzatılabilen “doğrudan satış yetki belgesi” alması,
zorunludur.
Ayrıca doğrudan satış şirketi tarafından, Türkiye’de yerleşik bankalarda açılmış olan bloke vadeli mevduat, vadesiz mevduat, özel cari hesap, katılma fonu hesabı, döviz tevdiat hesabı veya kıymetli maden hesabına, üç milyon Türk Lirası tutarında meblağın yatırılması gerekmektedir.
Doğrudan satıcının sisteme katılması ve ayrılmasına ilişkin şartlar
Yönetmeliğe göre, “doğrudan satıcı”, doğrudan satış sisteminde, tüketiciye mal veya hizmetleri tanıtarak satışını yapan ya da doğrudan satış şirketinden mal veya hizmet alınmasına aracı olan ve bu faaliyetleri karşılığında doğrudan satış şirketi tarafından sunulan kazanç planı çerçevesinde komisyon, prim, teşvik ve ödül gibi menfaatler elde eden gerçek veya tüzel kişiyi tanımlamaktadır. Doğrudan satıcının adı veya ünvanının ayırt edilmesini sağlamak için doğrudan satış şirketi tarafından her bir doğrudan satıcıya ayrı ayrı “Doğrudan satıcı numarası” tahsis edilmesi zorunludur.
Anılan Yönetmeliğe göre;
-Doğrudan satış şirketi, on sekiz yaşından küçükleri, fiil ehliyetine sahip olmayanları, şirketin ortakları ve yöneticileri ile bunların eşi ve birinci dereceye kadar kan ve kayın hısımlarını doğrudan satıcı olarak sisteme dahil edemez. Doğrudan satış şirketi, kazanç planına dahil edilmemek kaydıyla çalışanlarına indirimli mal veya hizmet satın alma hakkı sunabilir.
-Doğrudan satıcıdan, sisteme dahil olması ya da sistemde kalması için tüketiciye satışı öngörülen mal veya hizmeti içermeyen yenileme, paket, ücret, aidat ve benzeri isimler altında herhangi bir bedel veya borç altına sokan belge alınamaz.
-Satın alınması zorunlu olan giriş paketi (doğrudan satış şirketinin belirlediği miktar veya tutarda mal veya hizmet içeren ve doğrudan satıcının sisteme katılmak için satın aldığı paket), yeni katılan doğrudan satıcının sistem içindeki seviyesini belirleyemez.
-Giriş paketinde yer alan mal veya hizmetlerin fiyatı tavsiye edilen satış fiyatını aşamaz.
Öte yandan, doğrudan satıcı, herhangi bir yükümlülük altına girmeden sistemden ayrılma hakkına sahiptir. Doğrudan satıcının sisteme dahil olduğu tarihten itibaren otuz gün içinde sistemden ayrılması halinde, doğrudan satış şirketi, doğrudan satıcının elinde bulunan kullanılmamış tüm malları geri almak, iadeye konu mal veya hizmetler için ödenen menfaatler çıkarıldıktan sonra mal veya hizmetin bedelini otuz gün içinde iade etmek zorundadır.
Doğrudan satıcının sorumlulukları
Doğrudan satıcı, Yönetmelik kapsamında tüketiciye tanınan hakların kullandırılmasından ve tüketiciye karşı diğer yükümlülüklerinin yerine getirilmesinden ve de doğrudan satış şirketine ait mal veya hizmetlerin satılması ya da satışına aracılık edilmesi durumunda doğrudan satıcı numarasının belirtilmesinden doğrudan satış şirketine karşı sorumludur.
Doğrudan satış şirketleri de doğrudan satıcının söz konusu Yönetmelik kapsamında tüketiciye tanınan hakları kullandırmasından ve tüketiciye karşı diğer yükümlülükleri yerine getirmesinden müteselsilen sorumludur.
Doğrudan satış sisteminde tüketicinin cayma hakkı
Cayma hakkı, tüketicilere herhangi bir gerekçe göstermeden ve cezai şart ödemeden, ürünü teslim aldıktan sonra belirli bir süre içinde iade etme imkanı tanımaktadır.
Mal teslimine konu doğrudan satışlarda, ilgili mevzuatında tüketici lehine olan hükümler saklı kalmak kaydıyla, tüketici otuz gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin cayma hakkına sahiptir. Cayma bildirimine konu malın doğrudan satıcı veya doğrudan satış şirketine ulaştığı tarihten itibaren otuz gün içinde varsa malın tüketiciye teslim masrafları dahil olmak üzere tahsil edilen tüm ödemelerin iade edilmesi zorunludur. Hizmet ifasına konu doğrudan satışlarda da aynı hükümler uygulanabilecektir.
Cayma hakkının kullanıldığına dair bildirimin cayma hakkı süresi dolmadan, yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile doğrudan satıcı veya doğrudan satış şirketine yöneltilmesi yeterlidir. Tüketici tarafından cayma hakkı bildiriminin doğrudan satış şirketine yöneltildiği durumlarda satışı gerçekleştiren doğrudan satıcının numarası, adı, soyadı veya ünvanı bilgisinin verilmesi zorunludur.
Cayma hakkının kullanılması durumunda yapılacak tüm geri ödemeler, tüketicinin satın alma sırasında kullandığı ödeme aracına uygun şekilde ve tüketiciye herhangi bir masraf veya yükümlülük getirmeksizin, tek seferde yapılmak zorundadır.
Cayma hakkı süresi, hizmet ifasında satış tarihinden; mal tesliminde ise malın tüketici tarafından teslim alındığı tarihten itibaren başlayacaktır. Ancak, tüketici satış tarihinden malın teslimine kadar olan süre içinde de cayma hakkını kullanabilecektir.
Tüketicinin cayma hakkını kullanması hâlinde, yan sözleşmeler de kendiliğinden sona ermekte ve bu durumda tüketici, herhangi bir masraf, tazminat veya cezai şart ödemekle yükümlü değildir. Doğrudan satış şirketi veya doğrudan satıcı, tüketicinin cayma hakkını kullandığını, yan sözleşmenin tarafı olan üçüncü kişiye derhâl bildirmelidir.
Cayma hakkının istisnaları
Taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, tüketici aşağıdaki mal veya hizmet satışlarında cayma hakkını kullanamaz;
–Tüketicinin istekleri veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallar.
–Çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi geçebilecek mallar.
–Tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olan; iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayan mallar.
–Tesliminden sonra başka ürünlerle karışan ve doğası gereği ayrıştırılması mümkün olmayan mallar.
–Malın tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olması hâlinde, bilgisayar sarf malzemeleri.
–Abonelik sözleşmesi kapsamında sağlananlar dışında, gazete ve dergi gibi süreli yayınların teslimine ilişkin sözleşmeler.
–Elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler veya tüketiciye anında teslim edilen gayri maddi mallar.
–Cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile ifasına başlanan hizmetler.
–Tanıtma ve kullanma kılavuzunda, satıcı veya yetkili servis tarafından kurulum ya da montajının yapılacağı belirtilen mallardan, kurulum veya montajı gerçekleştirilenler.
Bilgilendirme Formu verilmesi zorunlu oldu
Doğrudan satışlarda, tüketiciye yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı yoluyla bilgilendirme formu verilmesi zorunludur.
Bilgilendirme formunda;
-Satılan mal veya hizmet bilgisinin,
–Mal veya hizmetin Türk Lirası olarak vergiler dahil toplam fiyatı ve varsa teslim masraflarının,
-Doğrudan satış şirketinin ünvanı, açık adresi ve iletişim bilgilerinin,
–Doğrudan satıcının adı, soyadı veya ünvanı ile doğrudan satıcı numarası ve iletişim bilgisinin,
–Malın veya hizmetin satış tarihi ile varsa ifa ya da teslim tarihinin,
–Cayma hakkının bulunup bulunmadığına ve varsa bu hakkın kullanılma şartları, süresi, usulü ve iade için öngörülen yönteme ilişkin bilgilerin,
–Tüketici tarafından cayma hakkı bildiriminin doğrudan satış şirketine yöneltildiği durumlarda satışı gerçekleştiren doğrudan satıcının numarası, adı, soyadı veya ünvanı bilgisinin verilmesinin zorunlu olduğuna ilişkin bilginin,
–Tüketicinin uyuşmazlık konusundaki başvurusunu, tüketici hakem heyetine veya Kanunun 73/A maddesi uyarınca dava açılmadan önce arabulucuya başvurulması şartıyla tüketici mahkemesine yapabileceğine ilişkin bilginin,
yer alması zorunludur.
Bilgilendirme formunun verilmemesi, eksik ya da yanlış verilmesi durumunda, tüketici cayma hakkını kullanmak için otuz günlük süreyle bağlı değildir. Bu durumda cayma hakkı süresi, her hâlükârda yasal cayma süresinin sona erdiği tarihten itibaren bir yıl sonra sona erer.
Bilgilendirme formunun, bir yıllık süre içinde usulüne uygun olarak, eksiksiz ve doğru şekilde tüketiciye verilmesi hâlinde, otuz günlük cayma hakkı süresi; bilgilendirme formunun verildiği tarihten itibaren işlemeye başlar.
Doğrudan satış şirketleri tüketici bilgilendirme sistemi kurmak zorunda
Doğrudan satış şirketi; posta, katalog, telefon, faks, elektronik posta, kısa mesaj, internet gibi fiziksel olarak karşı karşıya gelinmeksizin tüketicinin bilgilendirilmesini ve taleplerini iletebilmesini sağlayan bir sistem kurmakla yükümlüdür.
Bilgilendirme sisteminin, aşağıda sayılan bilgileri sağlayacak şekilde kurulması zorunludur:
-Doğrudan satış şirketinin satışa sunduğu mal veya hizmetlerde cayma hakkının bulunup bulunmadığı ve bu hakkın hangi şartlar ile kullanılabileceğine ilişkin bilgiler.
-Tüketicinin cayma hakkı bildirimini doğrudan satış şirketine ilettiği durumlarda satışı gerçekleştiren doğrudan satıcı bilgisini vermesinin zorunlu olduğuna ilişkin bilgi.
-Cayma hakkı talebinin hangi yollarla doğrudan satış şirketine iletileceğine ilişkin bilgiler.
-Cayma hakkı kullanılan malların hangi doğrudan satıcıya ve adrese iade edileceğine ilişkin bilgiler.
-Bilgilendirme formunun tüketiciye verilmemesi halinde bahse konu formun teminine ilişkin bilgiler.
-Bilgilendirme formunun verilmemesi halinde, tüketicinin cayma hakkını kullanmak için otuz günlük süreyle bağlı olmadığı ve bu sürenin her hâlükârda cayma süresinin bittiği tarihten itibaren bir yıl sonra sona ereceğine ilişkin bilgi.
-Mal veya hizmetin kullanımına ilişkin bilgiler.
-Doğrudan satıcı gerçek kişinin numarası, adı, soyadı ve iletişim bilgileri; doğrudan satıcı tüzel kişinin numarası, ünvanı ve iletişim bilgileri.
-Yönetmelik EK-1’de yer alan örnek cayma formuna nasıl ulaşılabileceğine ilişkin bilgiler.