Esnaf ve sanatkarlara verilen Hazine destekli krediler doğrudan Halk Bankası tarafından verilebildiği gibi aynı zamanda Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri kefaletiyle de verilebilmektedir. Bu çerçevede esnaf ve sanatkarlar odasına kayıtlı ve ESKKK’ya ortak olan bir kişi Kooperatif kanalıyla hazine destekli kredilerden faydalanabilmektedir. Ancak Kooperatiften kullanılan kredilerde, faiz dışında, ek maliyetler ortaya çıkmaktadır.
ESKKK kefaletiyle Türkiye Halk Bankası A.Ş. kaynaklarından kullandırılan faiz indirimli “kooperatif kredileri”nden kooperatif adına yapılan kesinti oranları(2020 itibariyle);
-% 2 oranında bloke sermaye kesintisi (sonradan ortağa iade edilmektedir),
-%1,25 oranında yıllık masraf karşılığı kesintisi (Kredi kullandırım tarihinden itibaren her yıl kalan anaparanın %1,25’idir. Örneğin 1 yıl vadeli kredinin masraf oranı %1,25’i iken 5 yıl vadeli kredinin %3,75’ine karşılık gelmektedir.)
-%1 oranında risk fonu kesintisi,
-%0,5 (Binde 5) oranında üst kuruluş katılım payı kesintisi,
-%1 yıllık banka komisyon oranı
olmak üzere toplam %5,75 olmaktadır. Ancak, % 2 oranındaki bloke sermaye kesintisi kredi borcu kapandığında ortağa iade edildiği için kooperatifçe yapılan toplam net kesinti, kredi tutarının %3,75’i düzeyindedir.
5 yıl vadeli, %4,5 faiz oranıyla 100.000 TL İşletme Kredi kullanan bir esnafın ödeyeceği rakamlar aşağıda gösterilmiştir.
| Kesinti Tanımları | Peşin Kesilen |
| Bloke Sermaye Kesintisi(%2) | 2000 |
| Peşin alınan Risk Kesintisi(%1) | 1000 |
| Bölge Birliği Kesintisi(%0,25) | 250 |
| TESKOMB Kesintisi((%0,25) | 250 |
| Ortak Sermaye Tutarı | 100 |
| Peşin alınan masraf tutarı | 1.250 |
| 4.850 |
ESKKK’den 5 yıl vadeli 100.000 TL kredi kullanan bir kişi, 4850 TL’yi peşin olarak ödemektedir. 100 TL sermaye ve 2000 TL kredinin kapanması halinde ödenecek rakam kredi maliyetinden düşülmesi halinde sadece Kooperatiften kullanıldığı için katlanılmak zorunda olunan 2750 TL (%2,75) bir maliyet ortaya çıkmaktadır.
Öte yandan bu kredi için kredinin vadesine göre de maliyetler ortaya çıkmaktadır. Örneğin 5 yıl vadeli örnek kredi ödeme planına göre peşin kesilen 1250 TL masraf tutarı dışında kalan 4 yıl içinde 2500 TL daha masraf tutarı kesilmektedir. Yine 5 yıllık bir kredinin banka komisyon oranı da 3000 TL’dir.
Sonuç olarak %4,5 faiz oranı ile kullandırıldığı söylenen esnaf kredisinin, uygulanan faiz oranına ek olarak %2,75 peşin kesilen miktarlar ve Banka komisyonunu(5 yıllık 3000TL) da dahil ettiğimizde %5,5 oranında 5 yıllık ilave faiz yükü olmak üzere toplam kredi faizinin %12,75 civarlarına geldiği söylenebilecektir.
Bu maliyetin %3,75 (3.750 TL peşin ve sonradan kesilen masraf karşılığı) ve %1,5 (1.500 TL Risk sermayesi kesintisi ve Üst kuruluş payları) olmak üzere %5,25 ek bir faiz yükü sadece Kooperatiften kredi kullanmanın artı maliyetidir.
Konuya ödenen toplam faiz yükü üzerinden de bakılması mümkünüdür. 5 yıl vadeli ve %4,5 faizle kullanılan 100.000 TL için 5 yılın sonunda 11.989,4 TL faiz ödenecektir. Bu çıplak faiz olup diğer masraf ve komisyonlar dahil değildir. Ancak kredi kullanan esnaf bu faiz yüküne ilave olarak masraf, komisyon, risk payı vs. adlar altında 4.850 TL peşin ve 5.500 TL de yıllara yayılan gider olmak üzere toplam 10.350 TL ek maliyete katlanmak zorunda kalmaktadır.
Bu noktada ESKKK’nın niçin var olduğu ve gerekli mi sorusunun tartışılması gerekecektir. Ticaret Bakanlığının internet sitesindeki bir açıklamasında; “uygulamada, Kredi ve Kefalet Kooperatifleri; küçük işletmelerin, esnaf ve sanatkârın finansman kuruluşundan kredi kullanabilmeleri için kredilere karşılık Bankaya kefalet vermekte ve kredi kuruluşuna garanti sağlanmaktadır. Kredinin vadesinde ödenmemesi halinde kredi taksit tutarı faiziyle birlikte Bankaca doğrudan kefil olan kooperatifin Bankadaki blokeli hesaplarından kesilmektedir. Böylece, küçük işletme doğrudan kredi kullanmak yerine kooperatifi kefil yaparak olumsuz sicil almaktan korunmakta ve krediye yeniden erişimde en önemli engel olan kredi olumsuz sicil listesine diğer bir deyişle kara listeye girmemektedir. Kredi kefalet kooperatifleri küçük işletmenin krediye erişimindeki engelleri kaldırmakta, faiz indirimli kredilere ulaşmasını sağlamaktadır.” ifadelerine yer vermiştir.
Bakanlık açıklamasında Kooperatifin esnaf ve Banka arasında bir aracı/kefil görevi gördüğüne vurgu yapılmaktadır. Ancak bu kefaletin bedelini yine esnafın karşıladığı açıktır. Zira borcunu ödemeyen esnafın kredi taksitleri Kooperatifin Bankadaki blokeli hesaplarından tahsil edilmektedir. Blokeli hesapta biriken para da esnaftan yapılan ve kredi maliyetini arttıran kesintilerden karşılanmaktadır. Aynı bloke hesabın Halk Bankasının kendi sistemi içinde kurulmasına bir engel yoktur. Halk Bankasının kefalet sistemini kendi içinde kurması halinde Kooperatifin (yönetim kurulu ücretleri, personel giderleri, genel giderler vs.) yapmış olduğu kesintilere ihtiyaç kalmayacak ve neticede esnaf ve sanatkarlara daha düşük faiz oranlarından kredi verilebilecektir.
Halk Bankasının doğrudan kendisinin yapabileceği işlemleri Kooperatif aracılığıyla yapması ve bu noktada Kooperatifin masrafları nedeniyle artan maliyetler esnafın katlanmak zorunda olduğu artı bir yük olmaktadır. Oysa yapılan bankacılık işlemidir ve aracı kooperatifler kullanılmadan ve bu Kooperatiflerin yol açtığı masrafların esnafa kredi maliyeti olarak yansıtılamadan doğrudan Halk Bankası tarafından daha düşük faiz yükü karşılığında kredi verilmesi mümkün olacaktır.
Bu noktada Esnaf ve Sanatkarlar Odaları bu görevi yerine getirebilir mi sorusu üzerinde ciddi bir tartışma yapılması gerekecektir.