SORULARLA MAHALLİ İDARELER VE ORGAN SEÇİMLERİ
I-TEMEL KAVRAMLAR
Soru 1-Demokrasi Nedir?
Cevap 1-Demokrasi, eski Yunancada halk anlamına gelen “demos” ve yönetmek anlamına gelen “kratein” sözcüklerinin birleşmesiyle oluşan ve bir anlamda “halkın, halk tarafından, halk için yönetimi” şeklinde tanımlanabilecek yönetim şeklini ifade eden bir kelimedir.
Demokrasiyi çoğunluk yönetimiyle eşit görmek doğru bir yaklaşım değildir. Esasında demokrasi, halkın bir kısmını diğer kısmın yönetmesi değil tüm halkın yönetime katılmasıdır. Demokrasinin en temel özelliği karar verme hakkını herkesin eşit olarak paylaşmasıdır. En temel ayırımla demokrasiyi “Doğrudan” ve “Temsili” olarak sınıflandırmak mümkündür.
Doğrudan demokrasi ya da saf demokrasi, Yunan şehir devleti Atina’da antik dönemde ortaya çıkan demokrasiyle özdeşleşmiştir ve halkın doğrudan yönetime katıldıkları demokrasi türüdür. Bu tanım, referandum gibi araçlarla halkın iradesinin yansımasına ve somutlaşmasına izin veren doğrudan demokrasi türüdür.
Temsili demokrasi ise, sınırları belirli bir alan içinde bulunan bireylerin, kendi iradeleriyle seçtikleri bir temsilci veya temsil grubunun aracılığıyla siyasi fikirlerini ve görüşlerini belirtmesi durumudur. Ülkemizdeki meclis seçimleri ve belediye seçimleri temsili demokrasinin bir örneği olarak kabul edilebilir.
Demokrasinin özellikleri,
-Halk egemenliği,
-Çoğunluğun yönetimi,
-Azınlık hakları,
-Temel insan haklarının güvence altında olması,
-Kanun önünde eşitlik,
-Hükümetin anayasayla sınırlandırılması,
-Toplumsal ekonomik ve siyasal çoğulculuk,
-Özgür ve adil seçimler,
-Bağımsız yargı,
şeklinde sıralanabilecektir.
Soru 2-Ülkemizin yönetim şekli nedir?
Cevap 2- Ülkemizin yönetim şekli Anayasa’nın birinci maddesinde de yer aldığı üzere “Cumhuriyettir”. Cumhuriyet Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde 29 Ekim 1923 tarihinde ilan edilmiştir. T.C. Anayasası’nın 1 inci maddesinde aynen “Türkiye Devleti bir cumhuriyettir” denilmektedir. Anayasanın 4 üncü maddesinde ise “Anayasanın 1. maddesindeki devletin şeklinin cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile 2. maddesindeki cumhuriyetin nitelikleri ve 3. maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez” denilerek cumhuriyetten vazgeçilmeyeceği yönündeki kararlılık ortaya konulmuştur.
Soru 3-Cumhuriyet Nedir?
Cevap 3- Cumhuriyet, ulusun egemenliğini kendi elinde tuttuğu ve bunu belirli süreler için seçtiği milletvekilleri aracılığıyla kullandığı devlet biçimidir. Cumhuriyet aynı zamanda kişilerin de birey olarak bağımsızlaştığı ve özgürleştiği bir rejimdir. Cumhuriyet rejiminde monarşide olduğu gibi “tebaa ya da köle” sınıfları olmayıp halk eşit haklara sahip vatandaş ya da yurttaş konumundadır.
Cumhuriyet, egemenliğin ulusun elinde olduğu dolaylı temsile dayalı demokratik bir yönetim şeklidir. Cumhuriyet yönetiminde halk bu egemenlik hakkını, Anayasa ve yasalarda öngörülen şekil ve süreler içinde demokratik seçimlerle seçtiği kişiler(Cumhurbaşkanı, milletvekilleri vs.) aracılığıyla kullanır.
Cumhuriyet yönetiminde hükümetler, yani yürütme organlarının yanında yine millet adına yargı yetkisini kullanan bağımsız mahkemeler bulunur. Ülkeyi yönetme yetkisi yürütme organında iken yasa çıkarma diğer bir ifadeyle yasama yetkisi ise halkın temsilcisi konumundaki milletvekillerinin bulunduğu meclis ya da parlamento tarafından kullanılır.
Cumhuriyet yönetimi ulus egemenliğine dayalı, vatandaşların eşitlik ilkesini esas alan hukukun üstünlüğüne dayalı özgürlükçü bir yönetim biçimidir. Cumhuriyet yönetiminin özelliklerini ana başlıklar halinde şöyle sıralayabiliriz:
-Cumhuriyet, egemenliğin kaynağının millete ait olduğunu kabul eden devlet şeklidir. Cumhuriyette, halkın kendi kendini yönetmesi esastır.
-Cumhuriyet yönetimi, hukukun üstünlüğüne dayanır. Herkes Anayasa ile bağlı ve kanunlar önünde eşit haklara sahiptir.
-Halkın, seçme ve seçilme hakkı vardır. Seçme ve seçilme hakkı Anayasal güvence altına alınmıştır.
-Cumhuriyette, halk seçim yoluyla temsilcisi olan milletvekillerine bir meclis ve bir hükümet kurma yetkisi vermektedir.
-Cumhuriyet yönetiminde egemenliğin kaynağının millet olduğu kabul edilmiştir.
-Cumhuriyet rejiminde asla egemenliğin bir kişiye, bir zümreye, bir sınıfa ya da bir gruba dayanması kabul edilemez.
-Cumhuriyet rejimlerinde vatandaşların temel hak ve özgürlükleri en geniş bir biçimde devletin güvencesi ve teminatı altında bulunmaktadır.
-Cumhuriyet rejimlerinde yargı yetkisi tam bağımsız mahkemeler aracılığıyla kullanılır.
Soru 4-Seçme ve seçilme hakkı nedir?
Cevap 4- Seçme ve seçilme hakkı, vatandaşların yerel ve merkezi karar ve yönetim organlarına seçilecek kişilere oylarıyla karar verme ve bu yönetim organlarına aday olabilmelerini sağlayan anayasal bir haktır.
Vatandaşlar, kanunda gösterilen şartlara uygun olarak seçme, seçilme ve bağımsız olarak veya bir siyasi parti içinde siyasi faaliyette bulunma ve halkoylamasına katılma hakkına sahiptir. Onsekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçme ve halkoylamasına katılma haklarına sahiptir. (Anayasa 67/1-3).
Bu hakların kullanılması kanunla düzenlenir.Özel kanunlarına göre yapılacak Cumhurbaşkanı, milletvekili, il genel meclisi üyeliği, belediye başkanlığı, belediye meclisi üyeliği, muhtarlık, ihtiyar meclisi üyeliği, ihtiyar heyeti üyeliği seçimlerinde ve Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların halk oyuna sunulmasında uygulanmak üzere 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri Ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun yürürlüğe konulmuştur. Anılan Kanuna göre, Seçimler, serbest, eşit, tek dereceli genel oy esaslarına göre yapılır. Seçmen oyunu kendisi kullanır. Oy gizli verilir. Oyların sayımı, dökümü ve tutanaklara bağlanması açık olarak yapılır.(298 sayılı Kanun/md. 2)
1930 yılından itibaren çıkarılan bir dizi yasa ile önce Belediye seçimlerine katılma, sonra köylerde muhtar olma ihtiyar meclislerine seçilme hakkı tanınan kadınların milletvekili seçme ve seçilme hakları, 5 Aralık 1934’te Anayasa ve Seçim Kanunu’nda yapılan yasa değişikliği ile tanınmıştır.
Soru 5-Ülkemizde idari yapılanma nasıldır?
Cevap 5-Ülkemizin yönetim yapısının genel ilkesi 1982 Anayasasının 123 üncü maddesinde belirlenmiştir. Buna göre idare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir. İdarenin kuruluş ve görevleri “merkezden yönetim” ve “yerinden yönetim” esaslarına dayanır. Söz konusu maddeye göre Kamu tüzelkişiliği, kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulur.
Soru 6-Merkezden yönetim ne demektir?
Cevap 6- Anayasanın 126 ncı maddesine göre Türkiye, merkezi idare kuruluşu bakımından, coğrafya durumuna, ekonomik şartlara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre, illere; iller de diğer kademeli bölümlere ayırılır. İllerin idaresi yetki genişliği esasına dayanır.
Türkiye’de bu örgütlenme;
-Başkentte yerleşik merkez kurumları, (Bakanlıklar, Başkanlıklar vs.)
-İl ve ilçeler ve il müdürlükleri şeklinde dağılmış taşra örgütleri (81 il ve 922 ilçe kademeleri)
olmak üzere iki ana parçadan oluşur.
Bu örgütler kendi arasında “yetki genişliği ilkesi” ve “hiyerarşi ilkesi”ne göre yapılandırılmaktadır. Diğer bir ifadeyle İller başkent örgütlenmesine(yetki genişliği) ve ilçelerde illere bağlı olarak (hiyerarşi ilkesi) çalışmaktadır.
Merkezden yönetim usulünde işlerin görülmesi için gerekli hareket esnekliği, “yetki devri” uygulamasıyla sağlanır. Her üst kademe, gerekli gördüğü görevlerin yerine getirilmesi için sahip olduğu yetkinin kullanılmasını bir alt kademeye bırakabilir. Ancak bu durumda sorumluluk devredilmez; sorumluluk yetkiyi devreden makamda kalır. Böylece güç ve yetkinin belirli bir merkezde yoğunlaşma özelliği korunur.
Soru 7- Yerel yönetim(mahalli idare) nedir?
Cevap 7-Anayasanın 127 nci maddesine göre, Mahalli idareler; il, belediye veya köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, yine kanunda gösterilen, seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzelkişileridir.
Mahalli idarelerin kuruluş ve görevleri ile yetkileri, yerinden yönetim ilkesine uygun olarak kanunla düzenlenir.
Merkezi idare, mahalli idareler üzerinde, mahalli hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahalli ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idari vesayet yetkisine sahiptir.
Mahalli idarelerin belirli kamu hizmetlerinin görülmesi amacıyla kendi aralarında Cumhurbaşkanının izni ile birlik kurmaları, görevleri, yetkileri, maliye ve kolluk işleri ve merkezi idare ile karşılıklı bağ ve ilgileri kanunla düzenlenir. Bu idarelere, görevleri ile orantılı gelir kaynakları sağlanır.
Türkiye’de yerel yönetim birimleri Anayasaya göre; il özel idaresi, belediyeler (büyükşehir, il, ilçe, belde belediyeleri) ve köylerdir. Kanunla il kurulduğunda, İl özel idareleri ve il belediyeleri de kurulmuş olur. Yine kanunla bir ilçe kurulduğunda ilçe belediyesi de kurulmuş olur.
Soru 8- Seçmen kimdir?
Cevap 8- Kısıtlı olanlar ve kamu hizmetinden yasaklı olanlar dışında onsekiz yaşını dolduran ve Türk vatandaşı olanlar seçmen kabul edilmektedir. Bu kişiler seçimlere ve halk oylamasına katılma hakkına sahiptir. Onaylı sandık seçmen listesinde yazılı her seçmen, oy verme yetkisine sahiptir.
Ancak aşağıda yazılı olanlar oy kullanamazlar:
-Silah altında bulunan erler, onbaşılar ve kıta çavuşları (Her ne sebeple olursa olsun, izinli bulunanlar da bu hükme tabidir),
-Askeri öğrenciler.
-Ceza infaz kurumlarında hükümlü olarak bulunanlar. (298 sayılı Kanun/md. 6, 7, 8)
Soru 9-Seçmen kütüğü nedir?
Cevap 9- 298 sayılı Yasaya göre seçmen olan vatandaşları tek olarak tanımlayan ve seçmenin oturduğu yeri belirleyen bilgileri kapsayan bilgisayar ortamına “Seçmen Kütüğü” denilir. (298 sayılı Kanun/md. 28)
Soru 10- Sandık kurulu nedir?
Cevap 10-Oy verme işlemlerinin, 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’da belirtilen usul ve esaslara göre yürütülmesi için Yüksek Seçim Kurulunca tespit ve ilan edilen tarihte ilçe seçim kurullarınca bir başkan ile altı asıl ve altı yedek üyeden oluşturulan kuruldur. (298 sayılı Kanun/md. 21)
Sandık kurulu; yurt içinde bir başkan, bir ihtiyar meclisi/heyeti üyesi ve son yapılan milletvekili genel seçiminde en çok oy almış olan beş siyasi partinin üyesinden oluşur. Kurul üye sayısı üçten az olamaz.
Yurt dışında ise bir başkan, bir kamu görevlisi üye ve son milletvekili genel seçiminde Türkiye genelinde en çok oy alan üç siyasi partinin bildirdikleri birer isimden oluşur.
Sandık Kurulları, seçmenin oyunu tam bir serbestlik ve gizlilik içinde kullanmasını, oyların sayım ve dökümü ile tutanaklara geçirilmesi gibi tüm sandık başı iş ve işlemlerini yürütür(www.ysk.gov.tr)
Sandık başı işlemlerini takip etmek üzere, siyasi partiler ve bağımsız adaylar, birer müşahit gönderebilirler.
Soru 11-Belediye nedir?
Cevap 11- Belediye, Belde sakinlerinin mahalli müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve belediye meclisi, belediye encümeni ve belediye başkanı şeklinde belirlenen karar organlarının seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idarî ve malî özerkliğe sahip kamu tüzel kişisini ifade etmektedir.(5393 sayılı Kanun/md. 3)
Belediye, kurumsal bir yapısı olan ve ilgili kanunlar tarafından kendisini yönetme hakkı tanınan idari bir yapılanmadır. Belediye en basit tanımıyla, sınırları içinde yer aldığı il veya ilçenin temizlik, aydınlatma, su ve elektrik gibi ortak ihtiyaçlarını ve hizmetlerini gören örgüt olarak tanımlanabilir.
Belediyeler Nüfusu 5.000 ve üzerinde olan yerleşim birimlerinde kurulabilir. İl ve ilçe merkezlerinde belediye kurulması zorunludur.
Yeni iskân nedeniyle oluşturulan ve nüfusu 5.000 ve üzerinde olan herhangi bir yerleşim yerinde, Cumhurbaşkanı kararı ile belediye kurulabilir.
Soru 12-Belediye Başkanı kimdir?
Cevap 12- Belediye başkanı, belediye idaresinin başı ve belediye tüzel kişiliğinin temsilcisidir. Belediye başkanı, ilgili kanunda gösterilen esas ve usullere göre seçilir.
Belediye başkanı, görevinin devamı süresince siyasî partilerin yönetim ve denetim organlarında görev alamaz; profesyonel spor kulüplerinin başkanlığını yapamaz ve yönetiminde bulunamaz. (5393 sayılı Kanun/md. 37)
Soru 13- Büyükşehir Belediyesi nedir?
Cevap 13- Büyükşehir belediyesi, sınırları il mülki sınırı olan ve sınırları içerisindeki ilçe belediyeleri arasında koordinasyonu sağlayan; idarî ve malî özerkliğe sahip olarak kanunlarla verilen görev ve sorumlulukları yerine getiren, yetkileri kullanan; karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişisini ifade etmektedir.
Büyükşehir belediyesinin organları: Büyükşehir belediye meclisi, büyükşehir belediye encümeni ve büyükşehir belediye başkanından oluşur.
Toplam nüfusu 750.000’den fazla olan illerin, il belediyeleri kanunla büyükşehir belediyesine dönüştürülebilir. (5216 sayılı Kanun/md. 3-4)
Soru 14-Büyükşehir belediye başkanı kimdir?
Cevap 14-Büyükşehir belediye başkanı, büyükşehir belediye idaresinin başı ve tüzel kişiliğinin temsilcisidir. Büyükşehir belediye başkanı, ilgili kanunda gösterilen esas ve usullere göre büyükşehir belediyesi sınırları içindeki seçmenler tarafından doğrudan seçilir.
Büyükşehir belediye başkan vekili, Belediye Kanunundaki usullere göre belirlenir. Ancak, büyükşehir kapsamındaki ilçe belediye başkanları büyükşehir belediye başkan vekili olamaz.
Büyükşehir ve ilçe belediye başkanları görevlerinin devamı süresince siyasi partilerin yönetim ve denetim organlarında görev alamaz; profesyonel spor klüplerinin başkanlığını yapamaz ve yönetiminde bulunamaz.
Belediye Kanunundaki hükümler saklı kalmak kaydıyla büyükşehir belediye meclisinin feshine neden olan eylem ve işlemlere katılan büyükşehir ve ilçe belediye başkanlarının görevlerine Danıştay kararıyla son verilir(5216 sayılı Kanun/md.17, 19).
Soru 15-Muhtar kimdir?
Cevap 15- Muhtar; mahalle ve köy halkı tarafından, aday olanlar arasından seçilen ve bir köyün ya da mahallerin yönetiminden sorumlu olan kişidir. Mahalli idare seçimleriyle 5 yıllığına seçilen muhtar, köy ve mahallelerde tüzel kişiliği temsil eder ve azaları ile birlikte mahalle ya da köyün idari işlerini yürütür
Soru 16-Köy nedir?
Cevap 16- Köy Kanununa göre Köy; cami, mektep, otlak, yaylak, baltalık gibi orta malları bulunan ve toplu veya dağınık evlerde oturan insanların bağ ve bahçe ve tarlalarıyla birlikte teşkil ettikleri, nüfusu iki binden az olan yerleşim birimi olarak tanımlanmıştır.(442 sayılı Kanun/md. 2)
Soru 17-Mahalle nedir?
Cevap 17- Mahalle, Belediye sınırları içinde, ihtiyaç ve öncelikleri benzer özellikler gösteren ve sakinleri arasında komşuluk ilişkisi bulunan idarî birimi ifade etmektedir.
Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir. Muhtar, mahalle sakinlerinin gönüllü katılımıyla ortak ihtiyaçları belirlemek, mahallenin yaşam kalitesini geliştirmek, belediye ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilişkilerini yürütmek, mahalle ile ilgili konularda görüş bildirmek, diğer kurumlarla iş birliği yapmak ve kanunlarla verilen diğer görevleri yapmakla yükümlüdür.
Belediye sınırları içinde mahalle kurulması, kaldırılması, birleştirilmesi, bölünmesi, adlarıyla sınırlarının tespiti ve değiştirilmesi, belediye meclisinin kararı ve kaymakamın görüşü üzerine valinin onayı ile olmaktadır. Belediye sınırları içinde nüfusu 500’ün altında mahalle kurulamaz.
Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır. (5393 sayılı Kanun/madde 9)
Soru 18- Yerel yönetimleri ilgilendiren Kanunlar hangileridir?
Cevap 18- Yerel yönetimleri ilgilendiren kanunlar;
– 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu
– 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu
– 5393 sayılı Belediye Kanunu
– 442 sayılı Köy Kanunu,
-2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun
-4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair Kanun,
şeklinde sıralanabilir.
II-MAHALLİ İDARELER
Soru 19-Mahalli İdareler yönetimi hangi organlardan oluşur?
Cevap 19- Belediye ve diğer mahalli idarelerin organlarına aşağıda yer verilmiştir.
| İl Özel İdaresi | Büyükşehir Belediyesi | Diğer Belediyeler | Köy |
| -İl Genel Meclisi -İl Encümeni -Vali | -Büyükşehir Belediye Meclisi -Büyükşehir Belediye Encümeni -Büyükşehir Belediye Başkanı | -Belediye Meclisi -Belediye Encümeni -Belediye Başkanı | -Köy Derneği -Köy İhtiyar Meclisi -Köy Muhtarı |
Soru 20-Belediye başkanının görev ve yetkileri nelerdir?
Cevap 20-Belediye başkanının görev ve yetkileri şunlardır:
a) Belediye teşkilâtının en üst amiri olarak belediye teşkilâtını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak.
b) Belediyeyi stratejik plâna uygun olarak yönetmek, belediye idaresinin kurumsal stratejilerini oluşturmak, bu stratejilere uygun olarak bütçeyi, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini hazırlamak ve uygulamak, izlemek ve değerlendirmek, bunlarla ilgili raporları meclise sunmak.
c) Belediyeyi Devlet dairelerinde ve törenlerde, davacı veya davalı olarak da yargı yerlerinde temsil etmek veya vekil tayin etmek.
d) Meclise ve encümene başkanlık etmek.
e) Belediyenin taşınır ve taşınmaz mallarını idare etmek.
f) Belediyenin gelir ve alacaklarını takip ve tahsil etmek.
g) Yetkili organların kararını almak şartıyla sözleşme yapmak.
h) Meclis ve encümen kararlarını uygulamak.
i) Bütçeyi uygulamak, bütçede meclis ve encümenin yetkisi dışındaki aktarmalara onay vermek.
j) Belediye personelini atamak.
k) Belediye ve bağlı kuruluşları ile işletmelerini denetlemek.
l) Şartsız bağışları kabul etmek.
m) Belde halkının huzur, esenlik, sağlık ve mutluluğu için gereken önlemleri almak.
n) Bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak, engellilere yönelik hizmetleri yürütmek ve engelliler merkezini oluşturmak.
o) Temsil ve ağırlama giderleri için ayrılan ödeneği kullanmak.
p) Kanunlarla belediyeye verilen ve belediye meclisi veya belediye encümeni kararını gerektirmeyen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak. (5393 sayılı Kanun/md. 38)
Soru 21-Belediye Meclisi kimlerden oluşur?
Cevap 21- Belediye meclisi, belediyenin karar organıdır ve 2972 sayılı Kanunun 5 inci maddesinde gösterilen esas ve usullere göre seçilmiş üyelerden oluşur.(5393 sayılı Kanun/md. 17)
Soru 22-Belediye Meclisi Başkanlık divanı nedir ve nasıl seçilir?
Cevap 22-Başkanlık divanı: meclis toplantılarını yönetmek ve gerekli düzeni sağlamak amacıyla Meclis başkanı, meclis birinci ve ikinci başkan vekilleri ile katip üyelerden oluşmaktadır.
Belediye meclisi, seçim sonuçlarının ilânını takip eden beşinci gün belediye başkanının başkanlığında kendiliğinden toplanır. Meclis bu toplantıda, üyeleri arasından, gizli oyla meclis birinci ve ikinci başkan vekili ile en az iki kâtip üyeyi ilk iki yıl için görev yapmak üzere seçer. İlk iki yıldan sonra seçilecek başkanlık divanı yapılacak ilk mahallî idareler seçimlerine kadar görev yapar.
Başkanlık divanı seçimi üç gün içinde tamamlanır.
Meclise belediye başkanı, katılamaması durumunda meclis birinci başkan vekili, onun da katılamaması durumunda ikinci başkan vekili başkanlık eder. Ancak yıllık faaliyet raporunun görüşüldüğü meclis toplantısı meclis başkan vekilinin başkanlığında yapılır.
Meclisin çalışması ve katılıma ilişkin esas ve usuller Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle (Belediye Meclisi Çalışma Yönetmeliği) düzenlenir. (5393 sayılı Kanun/md. 19)
Soru 23-Belediye encümenliği nedir ve nasıl seçilir?
Cevap 23-Belediye encümeni, belediye yönetiminin ikinci derecede karar ve danışma organıdır. Encümen üyelerinin yarısı meclis üyelerinden yarısı da belediye bürokratlarından (departman müdürlerinden ) teşekkül eden karma nitelikli bir organdır.
Belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında;
a) İl belediyelerinde ve nüfusu 100.000’in üzerindeki belediyelerde, belediye meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği üç üye, malî hizmetler birim amiri ve belediye başkanının birim amirleri arasından bir yıl için seçeceği iki üye olmak üzere yedi kişiden,
b) Diğer belediyelerde, belediye meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği iki üye, malî hizmetler birim amiri ve belediye başkanının birim amirleri arasından bir yıl için seçeceği bir üye olmak üzere beş kişiden,
oluşur.
Belediye başkanının katılamadığı toplantılarda, belediye başkanının görevlendireceği başkan yardımcısı veya encümen üyesi, encümene başkanlık eder.
Encümen toplantılarına gündemdeki konularla ilgili olarak ilgili birim amirleri, belediye başkanı tarafından oy hakkı olmaksızın görüşleri alınmak üzere çağrılabilir. (5393 sayılı Kanun/md. 33)
Soru 24-Encümenin görev ve yetkileri nelerdir?
Cevap 24-Belediye encümeninin görev ve yetkileri şunlardır:
a) Stratejik plân ve yıllık çalışma programı ile bütçe ve kesin hesabı inceleyip belediye meclisine görüş bildirmek.
b) Yıllık çalışma programına alınan işlerle ilgili kamulaştırma kararlarını almak ve uygulamak.
c) Öngörülmeyen giderler ödeneğinin harcama yerlerini belirlemek.
d) Bütçede fonksiyonel sınıflandırmanın ikinci düzeyleri arasında aktarma yapmak.
e) Kanunlarda öngörülen cezaları vermek.
f) Vergi, resim ve harçlar dışında kalan dava konusu olan belediye uyuşmazlıklarının anlaşma ile tasfiyesine karar vermek.
g) Taşınmaz mal satımına, trampasına ve tahsisine ilişkin meclis kararlarını uygulamak; süresi üç yılı geçmemek üzere kiralanmasına karar vermek.
h) Umuma açık yerlerin açılış ve kapanış saatlerini belirlemek.
i) Diğer kanunlarda belediye encümenine verilen görevleri yerine getirmek. (5393 sayılı Kanun/md. 34)
Soru 25- Belediyenin görev ve sorumlulukları nelerdir?
Cevap 25-Belediye, mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla;
a) İmar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı; coğrafî ve kent bilgi sistemleri; çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık; zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans; şehir içi trafik; defin ve mezarlıklar; ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar; konut; kültür ve sanat, turizm ve tanıtım, gençlik ve spor orta ve yüksek öğrenim öğrenci yurtları (Bu Kanunun 75 inci maddesinin son fıkrası, belediyeler, il özel idareleri, bağlı kuruluşları ve bunların üyesi oldukları birlikler ile ortağı oldukları Sayıştay denetimine tabi şirketler tarafından, orta ve yüksek öğrenim öğrenci yurtları ile Devlete ait her derecedeki okul binalarının yapım, bakım ve onarımı ile tefrişinde uygulanmaz.); sosyal hizmet ve yardım, nikâh, meslek ve beceri kazandırma; ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır. Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 100.000’in üzerindeki belediyeler, kadınlar ve çocuklar için konukevleri açmak zorundadır. Diğer belediyeler de mali durumları ve hizmet önceliklerini değerlendirerek kadınlar ve çocuklar için konukevleri açabilirler.
b) Devlete ait her derecedeki okul binalarının inşaatı ile bakım ve onarımını yapabilir veya yaptırabilir, her türlü araç, gereç ve malzeme ihtiyaçlarını karşılayabilir; sağlıkla ilgili her türlü tesisi açabilir ve işletebilir; mabetlerin yapımı, bakımı, onarımını yapabilir; kültür ve tabiat varlıkları ile tarihî dokunun ve kent tarihi bakımından önem taşıyan mekânların ve işlevlerinin korunmasını sağlayabilir; bu amaçla bakım ve onarımını yapabilir, korunması mümkün olmayanları aslına uygun olarak yeniden inşa edebilir; cemevlerinin yapım, bakım ve onarımını yapabilir. Gerektiğinde, sporu teşvik etmek amacıyla gençlere spor malzemesi verir, amatör spor kulüplerine ayni ve nakdî yardım yapar ve gerekli desteği sağlar, her türlü amatör spor karşılaşmaları düzenler, yurt içi ve yurt dışı müsabakalarda üstün başarı gösteren veya derece alan öğrencilere, sporculara, teknik yöneticilere ve antrenörlere belediye meclisi kararıyla ödül verebilir. Gıda bankacılığı yapabilir.
Hizmetlerin yerine getirilmesinde öncelik sırası, belediyenin malî durumu ve hizmetin ivediliği dikkate alınarak belirlenir.
Belediye meclisinin kararı ile mücavir alanlara da belediye hizmetleri götürülebilir. (5393 sayılı Kanun/md. 14)
Soru 26-Belediyenin yetkileri ve imtiyazları nelerdir?
Cevap 26- Belediyenin yetkileri ve imtiyazları şunlardır:
a) Belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü faaliyet ve girişimde bulunmak.
b) Kanunların belediyeye verdiği yetki çerçevesinde yönetmelik çıkarmak, belediye yasakları koymak ve uygulamak, kanunlarda belirtilen cezaları vermek.
c) Gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetleri ile ilgili olarak kanunlarda belirtilen izin veya ruhsatı vermek.
d) Özel kanunları gereğince belediyeye ait vergi, resim, harç, katkı ve katılma paylarının tarh, tahakkuk ve tahsilini yapmak; vergi, resim ve harç dışındaki özel hukuk hükümlerine göre tahsili gereken doğal gaz, su, atık su ve hizmet karşılığı alacakların tahsilini yapmak veya yaptırmak.
e) Müktesep haklar saklı kalmak üzere; içme, kullanma ve endüstri suyu sağlamak; atık su ve yağmur suyunun uzaklaştırılmasını sağlamak; bunlar için gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek ve işlettirmek; kaynak sularını işletmek veya işlettirmek.
f) Toplu taşıma yapmak; bu amaçla otobüs, deniz ve su ulaşım araçları, tünel, raylı sistem dâhil her türlü toplu taşıma sistemlerini kurmak, kurdurmak, işletmek ve işlettirmek.
g) Katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile ilgili bütün hizmetleri yapmak ve yaptırmak.
h) Mahallî müşterek nitelikteki hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla, belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde taşınmaz almak, kamulaştırmak, satmak, kiralamak veya kiraya vermek, trampa etmek, tahsis etmek, bunlar üzerinde sınırlı aynî hak tesis etmek.
i) Borç almak, bağış kabul etmek.
j) Toptancı ve perakendeci hâlleri, otobüs terminali, fuar alanı, mezbaha, ilgili mevzuata göre yat limanı ve iskele kurmak, kurdurmak, işletmek, işlettirmek veya bu yerlerin gerçek ve tüzel kişilerce açılmasına izin vermek.
k) Vergi, resim ve harçlar dışında kalan dava konusu uyuşmazlıkların anlaşmayla tasfiyesine karar vermek.
l) Gayrisıhhî müesseseler ile umuma açık istirahat ve eğlence yerlerini ruhsatlandırmak ve denetlemek.
m) Beldede ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi ve kayıt altına alınması amacıyla izinsiz satış yapan seyyar satıcıları faaliyetten men etmek, izinsiz satış yapan seyyar satıcıların faaliyetten men edilmesi sonucu, cezası ödenmeyerek iki gün içinde geri alınmayan gıda maddelerini gıda bankalarına, cezası ödenmeyerek otuz gün içinde geri alınmayan gıda dışı malları yoksullara vermek.
n) Reklam panoları ve tanıtıcı tabelalar konusunda standartlar getirmek.
o) Gayrisıhhî işyerlerini, eğlence yerlerini, halk sağlığına ve çevreye etkisi olan diğer işyerlerini kentin belirli yerlerinde toplamak; hafriyat toprağı ve moloz döküm alanlarını; sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) depolama sahalarını; inşaat malzemeleri, odun, kömür ve hurda depolama alanları ve satış yerlerini belirlemek; bu alan ve yerler ile taşımalarda çevre kirliliği oluşmaması için gereken tedbirleri almak.
p) Kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek.
r) Belediye mücavir alan sınırları içerisinde 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu, (mülga) 655 sayılı Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve ilgili diğer mevzuata göre kuruluş izni verilen alanda tesis edilecek elektronik haberleşme istasyonlarına kent ve yapı estetiği ile elektronik haberleşme hizmetinin gerekleri dikkate alınarak ücret karşılığında yer seçim belgesi vermek,
s) Belediye sınırları içerisinde, yapı ruhsatı veya yapı kullanma izni hangi idare tarafından verilmiş olursa olsun, hizmete sunulacak olan asansörlerin tescilini yapmak, ilgili teknik mevzuat çerçevesinde yıllık periyodik kontrollerini yapmak ya da yetkilendirilmiş muayene kuruluşları aracılığıyla yaptırmak, gerekli hâllerde asansörleri hizmet dışı bırakmak.
ş) Bisiklet yollarının ve şeritlerinin, bisiklet ve elektrikli skuter park ve şarj istasyonlarının, yaya yollarının ve gürültü bariyerlerinin planlanması, projelendirilmesi, yapımı, bakımı ve onarımıyla ilgili işleri yürütmek.
Belediye, belde sakinlerinin belediye hizmetleriyle ilgili görüş ve düşüncelerini tespit etmek amacıyla kamuoyu yoklaması ve araştırması yapabilir. (5393 sayılı Kanun/md. 15)
Soru 27-Belediye teşkilâtı asgari hangi birimlerden oluşur
Soru 27- Belediye teşkilâtı, norm kadroya uygun olarak yazı işleri, malî hizmetler, fen işleri ve zabıta birimlerinden oluşur.
Beldenin nüfusu, fizikî ve coğrafî yapısı, ekonomik, sosyal ve kültürel özellikleri ile gelişme potansiyeli dikkate alınarak, norm kadro ilke ve standartlarına uygun olarak gerektiğinde sağlık, itfaiye, imar, insan kaynakları, hukuk işleri ve ihtiyaca göre diğer birimler oluşturulabilir. Bu birimlerin kurulması, kaldırılması veya birleştirilmesi belediye meclisinin kararıyla olur. (5393 sayılı Kanun/md. 48)
Soru 28-Belediyenin gelirleri nelerden oluşur?
Cevap 28- Belediyenin gelirleri şunlardır:
a) Kanunlarla gösterilen belediye vergi, resim, harç ve katılma payları.
b) Genel bütçe vergi gelirlerinden ayrılan pay.
c) Genel ve özel bütçeli idarelerden yapılacak ödemeler.
d) Taşınır ve taşınmaz malların kira, satış ve başka suretle değerlendirilmesinden elde edilecek gelirler.
e) Belediye meclisi tarafından belirlenecek tarifelere göre tahsil edilecek hizmet karşılığı ücretler.
f) Faiz ve ceza gelirleri.
g) Bağışlar.
h) Her türlü girişim, iştirak ve faaliyetler karşılığı sağlanacak gelirler.
i) Diğer gelirler.
Büyükşehir belediyelerinde büyükşehir sınırları ve mücavir alanları içinde belediyelerince tahsil edilen emlak vergisi tutarının tamamı ilgili ilçe ve ilk kademe belediyeleri tarafından alınır. Bunlardan büyükşehir belediyesine veya özel idareye ayrıca pay kesilmez. (5393 sayılı Kanun/md. 59)
Soru 29-Kent konseyi nedir?
Cevap 29- Kent konseyi, kent yaşamında; kent vizyonunun ve hemşehrilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılım ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmeye çalışır.
Belediyeler kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, sendikaların, noterlerin, varsa üniversitelerin, ilgili sivil toplum örgütlerinin, siyasî partilerin, kamu kurum ve kuruluşlarının ve mahalle muhtarlarının temsilcileri ile diğer ilgililerin katılımıyla oluşan kent konseyinin faaliyetlerinin etkili ve verimli yürütülmesi konusunda yardım ve destek sağlar.
Kent konseyinde oluşturulan görüşler belediye meclisinin ilk toplantısında gündeme alınarak değerlendirilir. Kent konseyinin çalışma usul ve esasları Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca hazırlanacak yönetmelikle belirlenir. (5393 sayılı Kanun/md. 76)
Soru 30-Büyükşehir belediye meclisi kimlerden oluşur?
Cevap 30-Büyükşehir belediye meclisi, büyükşehir belediyesinin karar organıdır ve ilgili kanunda gösterilen esas ve usullere göre seçilen üyelerden oluşur.
Büyükşehir belediye başkanı büyükşehir belediye meclisinin başkanı olup, büyükşehir içindeki diğer belediyelerin başkanları, büyükşehir belediye meclisinin doğal üyesidir.
Büyükşehir ilçe belediye meclisleri ile bunların çalışma usul ve esaslarına ilişkin diğer hususlarda Belediye Kanunu hükümleri uygulanır. (5216 sayılı Kanun/md. 12)
Soru 31-Büyükşehir belediye encümeni kimlerden oluşur?
Cevap 31- Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 sayılı Kanun/md. 16)
Belediye başkanının katılamadığı toplantılarda, encümen toplantılarına genel sekreter başkanlık eder.
Büyükşehir belediye encümeninin başkanı ve seçilmiş üyelerine, (12.000) gösterge rakamının Devlet memur aylıkları için belirlenen katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarda aylık brüt ödenek verilir. Encümenin memur üyelerine bu miktarın yarısı ödenir.
Soru 32-Büyükşehir belediye başkanının görev ve yetkileri nelerdir?
Cevap 32-Büyükşehir belediye başkanının görev ve yetkileri şunlardır:
a) Belediye teşkilatının en üst amiri olarak belediye teşkilâtını sevk ve idare etmek, beldenin ve belediyenin hak ve menfaatlerini korumak.
b) Belediyeyi stratejik plâna uygun olarak yönetmek, belediye idaresinin kurumsal stratejilerini oluşturmak, bu stratejilere uygun olarak bütçeyi hazırlamak ve uygulamak, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini belirlemek, izlemek ve değerlendirmek, bunlarla ilgili raporları meclise sunmak.
c) Büyükşehir belediye meclisi ve encümenine başkanlık etmek, bu organların kararlarını uygulamak.
d) Bu Kanunla büyükşehir belediyesine verilen görev ve hizmetlerin etkin ve verimli bir şekilde uygulanabilmesi için gerekli önlemleri almak.
e) Büyükşehir belediyesinin ve bağlı kuruluşları ile işletmelerinin etkin ve verimli yönetilmesini sağlamak, büyükşehir belediyesi ve bağlı kuruluşları ile işletmelerinin bütçe tasarılarını, bütçe üzerindeki değişiklik önerilerini ve bütçe kesin hesap cetvellerini hazırlamak.
f) Büyükşehir belediyesinin hak ve menfaatlerini izlemek, alacak ve gelirlerinin tahsilini sağlamak.
g) Yetkili organların kararını almak şartıyla, büyükşehir belediyesi adına sözleşme yapmak, karşılıksız bağışları kabul etmek ve gerekli tasarruflarda bulunmak.
h) Mahkemelerde davacı veya davalı sıfatıyla ve resmî mercilerde büyükşehir belediyesini temsil etmek, belediye ve bağlı kuruluş avukatlarına veya özel avukatlara temsil ettirmek.
i) Belediye personelini atamak, belediye ve bağlı kuruluşlarını denetlemek.
j) Gerektiğinde bizzat nikâh kıymak.
k) Diğer kanunların belediye başkanlarına verdiği görev ve yetkilerden büyükşehir belediyesi görevlerine ilişkin olan hizmetleri yerine getirmek ve yetkileri kullanmak.
l)(…)
m) Bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak, engellilerle ilgili faaliyetlere destek olmak üzere engelli merkezleri oluşturmak(5216 sayılı Kanun/md. 18)
Soru 33-Büyükşehir belediyesi teşkilâtı hangi birimlerden oluşur?
Cevap 33- Büyükşehir belediyesi teşkilâtı; norm kadro esaslarına uygun olarak genel sekreterlik, daire başkanlıkları ve müdürlüklerden oluşur.
Birimlerin kurulması, kaldırılması veya birleştirilmesi büyükşehir belediyesi meclisinin kararı ile olur.
Büyükşehir belediyesinde başkan yardımcısı bulunmaz. Hizmetlerin etkili ve verimli bir şekilde yürütülebilmesi için, genel sekretere yardımcı olmak üzere, norm kadroya uygun olarak genel sekreter yardımcısı atanabilir.
Büyükşehir belediyesinde hizmetlerin yürütülmesi belediye başkanı adına onun direktifi ve sorumluluğu altında mevzuat hükümlerine, belediyenin amaç ve politikalarına, stratejik plânına ve yıllık programlarına uygun olarak genel sekreter ve yardımcıları tarafından sağlanır. (5216 sayılı Kanun/md. 21)
Soru 34-Büyükşehir Belediyesi Şirket kurabilir mi?
Cevap 34-Büyükşehir belediyesi kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre sermaye şirketleri kurabilir. Genel sekreter ile belediye ve bağlı kuruluşlarında yöneticilik sıfatını haiz personel bu şirketlerin yönetim ve denetim kurullarında görev alabilirler. Büyükşehir belediyesi, mülkiyeti veya tasarrufundaki hafriyat sahalarını, toplu ulaşım hizmetlerini, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilir; ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebilir. Ancak, bu yerlerin belediye şirketlerince üçüncü kişilere devri 2886 sayılı Kanun hükümlerine tabidir. (5216 sayılı Kanun/md. 26)
Soru 35-Köy idari organları nelerdir?
Cevap 35- Yürürlükteki Kanuna göre her köyde bir köy derneği, bir köy muhtarı, bir de ihtiyar meclisi bulunur. Köyün idaresiyle sorumlu iki organ köy muhtarı ve ihtiyar heyetidir.
Köy muhtarı, ihtiyar heyetinin de başıdır. Seçimle gelenler dışında köyün imamı ve öğretmeni ya da başöğretmeni ihtiyar heyetinin doğal üyeleri arasında sayılmaktadır. (442 sayılı Kanun/md. 20, 23)
İhtiyar meclisi ise köye ilişkin işlerin görüşüldüğü, karara bağlandığı ve bazı görevleri itibariyle de danışma kurulu gibi işlevi olan bir yapıdır. İhtiyar meclisinin görevlerinin ele alındığı Kanun maddelerine göre bu meclisin, işlerin yürütülmesi hususunda bir yol gösterici olarak hizmet ettiği anlaşılmaktadır.
İhtiyar meclisi en az haftada bir defa toplanıp konuşur. İhtiyar meclisini muhtar toplanmağa çağırır. İhtiyar meclisi köy muhtarının çağırmadığı ve meclisin toplanma günü olmadığı vakitlerde dahi köy muhtarına haber vererek kendi isteği ile toplanabilir. .(442 sayılı Kanun/md. 42)
Köy idaresiyle ilgili değinilmesi gereken bir başka başlık ise köy koruculuğu müessesesidir. Bugün itibariyle çoğu yerde anlamı kalmayan köy korucuları herkesin canını, malını ve ırzını korumakla mükelleftir. Köylünün ürettiği ürünleri de koruyan, yeri geldiğinde terörle mücadelede en önemli görevleri üstlenen korucular üç başlık altında düzenlenmişlerdir. Bunlar köy korucuları, güvenlik korucuları ve gönüllü güvenlik korucularıdır. Her köyde görev yapmak üzere en az bir korucu vardır ve köyün nüfusunun binden fazlaysa, her beş yüz kişi için ilave bir köy korucusu daha tutulmaktadır .(442 sayılı Kanun/md. 68, 69)
Soru 36-Köy Derneği nedir?
Cevap 36- Köyde 442 sayılı Kanunun 24 üncü maddesine göre köy muhtarını ve ihtiyar meclisi azalarını seçmeğe hakkı olan kadın ve erkek köylülerin toplanmasına köy derneği denilmektedir. Köy muhtarı ve ihtiyar meclisi azaları doğrudan doğruya köy derneği tarafından ve köylü kadın ve erkekler arasından seçilir. Kanunda geçen köy derneği aslında bir çeşit seçmenlerim oluşturduğu bir genel kuruldur.(442 sayılı Kanun/md. 20)
Karı, koca, ana, baba, kız, oğul, gelin, güvey ve kardeşlerin ihtiyar meclisinde aza olarak bir arada bulunmaları yasaktır. Bunların seçilmiş olduğu görülür ise içlerinden en çok sayı kazanmış olan kadın veya erkek azalıkta bırakılır. Sayıları beraber olur ise evli olan, ikisi de evli ise yaşı büyük olan, yaşları da beraber ise çocuğu çok olan tercih olunur. Çocuk adedi de beraber olur ise kura çekilerek kurada adı önce çıkan azalığa alınır. (442 sayılı Kanun/md. 30)
III-MAHALLİ İDARELERDE SEÇİM
Soru 37-Mahalli idareler organlarının seçilmelerine ilişkin usul ve esaslar hangi kanunda düzenlenmiştir?
Cevap 37- Mahalli idareler organlarının seçilmelerine ilişkin usul ve esaslar 2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun’da düzenlenmiştir. Bu amaçla Kanun:
a) İl genel meclisi üyelerinin,
b) Belediye başkanı ve belediye meclisi üyelerinin,
c) Köy ve mahalle muhtarları ile ihtiyar meclisi ve heyeti üyelerinin,
seçim sistemi, usul, dönem ve zamanlarına ait esaslarla seçim çevrelerine, aday olabilme ve seçilme ilkelerine ait hükümleri kapsamaktadır. .(2972 sayılı Kanun/madde 1)
Bu Kanunda özel hüküm bulunmayan hallerde 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu, ve 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun ve bunların ek ve değişikliklerinin bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri uygulanır.(2972 sayılı Kanun/madde 36)
Soru 38- Seçim işleri hangi kurum tarafından yürütülür?
Cevap 38- Seçim işleri, seçim kurullarınca yürütülür.
Ankara’da bir Yüksek Seçim Kurulu, her seçim çevresinde bir il seçim kurulu, her ilçede bir ilçe seçim kurulu ve seçim bölgelerine konulacak her sandık için bir sandık kurulu bulunur.
Yurt dışında bulunan vatandaşların oy kullanmalarıyla ilgili seçim işlerini yönetmek üzere Ankara İl Seçim Kuruluna bağlı Yurt Dışı İlçe Seçim Kurulu oluşturulur. İhtiyaç duyulması halinde birden fazla yurt dışı ilçe seçim kurulu teşkil edilebilir.
İl merkezlerinde, ayrıca bir merkez ilçe seçim kurulu teşkil olunur. (298 sayılı Kanun/md. 9)
Soru 39-Seçim kurulları kaç kişiden oluşur?
Cevap 39- İl seçim kurulu bir başkan ve iki asıl üye ile iki yedek üyeden oluşur.
İl seçim kurulu başkanı ve asıl üyeleri ile yedek üyeleri, iki yılda bir ocak ayının son haftasında, il merkezinde görev yapan, kınama veya daha ağır disiplin cezası almamış en az birinci sınıfa ayrılmış ve birinci sınıfa ayrılma niteliklerini kaybetmemiş hâkimler arasından, adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonunca ad çekme suretiyle tespit edilir. (298 sayılı Kanun/md. 15)
Son Milletvekili genel ve ara seçimlerinde kendi listesinden yasama meclislerinden birine seçilmiş en az bir üyeye sahip olan veya 298 sayılı Kanunun 14 üncü maddenin dördüncü bendi gereğince Yüksek Seçim Kurulunca tespit ve ilan edilen siyasi partilerden o il ve ilçede teşkilatı bulunanlar, il ve ilçe seçim kurullarında birer temsilci bulundururlar.
İlçe seçim kurulu, iki yılda bir ocak ayının son haftasında, bir başkan ile altı asıl ve altı yedek üyeden kurulur ve iki yıl süre ile görev yapar. İlçelerde, ilçede görev yapan kınama veya daha ağır disiplin cezası almamış en az birinci sınıfa ayrılmış ve birinci sınıfa ayrılma niteliklerini kaybetmemiş hâkimler arasından, merkez ilçelerde ise aynı nitelikleri haiz hâkimler arasından adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonunca ad çekme suretiyle belirlenen hâkim, kurulun başkanıdır. (298 sayılı Kanun/md. 18)
İlçe seçim kurulunun dört asıl ve dört yedek üyesi siyasi partilerden alınır.
Diğer iki asıl ve yedek üyelikler ile eksik kalan asıl ve yedek üyelikler, ilçe merkezinde görev yapan ve toplam memuriyet süresi on yıldan fazla olan, yasama meclisleri veya yerel idare seçimlerinden birine siyasi parti adayı veya aday adayı olarak katılmamış ve evvelce hiç bir siyasi partiye kaydolmamış Devlet memurlarını gösteren, o ilçedeki görev süreleri esas alınarak düzenlenecek listenin ilk sekiz sırasında yer alanlar arasından ad çekme ile belli edilir. (298 sayılı Kanun/md. 19/2)
Soru 40- Sandık kurulunun görev ve yetkileri nelerdir?
Cevap 40-Sandık kurullarının başlıca görev ve yetkileri şunlardır:
-Sandık çevresinde seçimin düzenle geçmesi için gereken tedbirleri almak ve oy verme işlerini yürütmek ve denetlemek,
-İlçe seçim kurulunca belirlenen bina, yapı ve benzeri yerlerde, sandığın konulacağı yeri tayin etmek ve sokak başlarına bu yeri göze çarpacak surette gösterir işaretleri koymak veya alışılmış araçlar ile duyurmak,
-Oy verme işleri hakkında ileri sürülecek itirazları incelemek ve bir karara, bağlamak ve kararlarını tutanak defterine geçirerek altını imzalamak,
-Bu kararlardan itiraza uğrayanları derhal ilçe seçim kuruluna göndermek,
-Kanundaki esaslara göre sandığa atılmış olan oy pusulalarını saymak, dökümlerini ve sonuçlarını tutanağa geçirmek ve bunları seçim işlerine ait diğer evrak ile birlikte, derhal ilçe seçim kuruluna teslim etmek,
-Kendisine kanunla verilen başkaca görevleri yapmak
Soru 41-Muhtarlık bölgesi askı listesi nedir?
Cevap 41– Seçmen kütüğündeki yanlışların düzeltilmesi ve eksiklerin tamamlanması amacıyla, seçmen kütüğünde yazılı adreslere göre aynı muhtarlıkta oturan ve seçmen kütüğünde yazılı seçmenlerin; seçmen kütüğü numarası, adı ve soyadı, ana ve baba adı, doğum yılı, doğum yeri, adresi yazılı olduğu ve seçmen soyadı alfabe sırasına göre sıralanmış listeye “Muhtarlık Bölgesi Askı Listesi” denir. (298 sayılı Kanun/md. 39)
Muhtarlık bölgesi askı listesi, seçim dönemlerinde muhtarlıklarda askıya çıkarılır ve iki hafta süreyle askıda kalır.
Soru 42- Sandık bölgesi askı listesi nedir?
Cevap 42- 298 sayılı Kanunun 122 nci maddesine göre seçmen kütüğüne işlenmesi gereken kararların, seçmen kütüğüne işlenmesinden sonra elde edilen kütükten, sandık bölgesi askı listesi çıkarılır.
Sandık bölgesi askı listelerinde, 298 sayılı Kanunun 43 üncü maddesinde yazılı, sandık seçmen listesindeki bilgiler aynı sıra ile bulunur.
Bu liste il ve ilçe seçim kurulu başkanlıklarına gönderilir. İlçe seçim kurulu başkanları anılan Kanunun 14 üncü maddenin dördüncü fıkrasına göre ilan edilen siyasi partilerin o ilçedeki başkanlarına bu listenin bir suretini teslim eder. (298 sayılı Kanun/md. 42)
Soru 43- Sandık seçmen listesi nedir?
Cevap 43- Seçmen kütüğünde yazılı adreslerine göre aynı sandık bölgesinde oturan, seçmen kütüğünde yazılı seçmenleri; seçmen kütüğü numarası, adı, soyadı, ana ve baba adı, doğum yılı, doğum yeri, adresinin yazılı olduğu ve soyadı alfabe sırasına göre sıralanmış listeye “Sandık Seçmen Listesi” denilir. Sandık seçmen listesinin her sayfasında ait olduğu, il, ilçe, muhtarlık isimleri ve sandık numarası ile geçerlik süresi belirtilir. Sandık kuruluna verilecek nüshalarda ayrıca sandık başı işlemleri için gerekli sütunlar bulunur.
Sandık seçmen listeleri; oy verme gününden 120 gün önce seçmen kütüğünde kesinleşmiş mevcut bilgilere dayanılarak çıkarılır.
Sandık seçmen listesi oy verme gününden 30 gün önce,
1. a) Her sandık için iki nüsha sandık kurulu başkanına,
b) Birer nüsha seçime katılan siyasi partilerin ilçe başkanlıklarına, oy verme gününden 20 gün önce,
c) Bir nüsha ilgili muhtarlığa, oy verme gününden 20 gün önce.
teslim edilmek üzere ilgili seçim kurulu başkanlıklarına,
2. İlçe seçim kurulu işlemlerinde kullanılmak üzere iki nüsha ilgili ilçe seçim kurulu başkanlıklarına,
3. İşlemlerde kullanılmak üzere bir nüsha ilgili il seçim kurulu başkanlıklarına,
gönderilir.
Muhtarlıklardaki sandık seçmen listelerini vatandaşlar her zaman inceleyebilir.(298 sayılı Kanun/md. 43)
Soru 44- Sandık çevresinde düzenin sağlanmasından kimler sorumludur?
Cevap 44-Sandık çevresinde düzenin sağlanması sandık kurulu başkanına aittir. Sandık çevresinde alınacak tedbirler, o sandık çevresinde bulunma hakkına sahip kimselerin seçim iş ve işlemlerini takip etmelerini engelleyecek mahiyette olamaz.
Sandık çevresinde, sandık kurulu başkan ve üyeleri, adaylar, milletvekilleri, o sandık bölgesinde kayıtlı seçmenler ve o sandıkta görevli müşahitler ile bina sorumluları ve çağrı veya ihbar üzerine gelen görevli kolluk güçlerinden başka kimse bulunamaz. Ancak, siyasi partilerin seçim kurullarına bildirdikleri itiraza yetkili kişiler ile temsilciler, seçim kurullarınca önceden kendilerine verilen belge ile sandık çevresinde bulunabilirler. Medya mensuplarının sandık çevresinde, sandık başı işlemlerine engel olmamak şartıyla, haber amacıyla görüntü ve bilgi elde etmeleri serbesttir.
Sandık çevresinde seçmenin oyunu tam bir serbestlikle ve gizli şekilde kullanmasına veya sandık kurulunun görevini yapmasına engel olmaya kalkışanlar ile oy verme, oyların sayım ve dökümü veya tutanaklara geçirilmesi gibi tüm sandık başı iş ve işlemlerinin düzenini bozmaya kalkışanları, başkan uyarır. Bu uyarının gereğini yerine getirmeyen kimse, kolluk gücü çağrılarak sandık çevresinden uzaklaştırılır.
Sandık kurulu başkanının belirtilen görevini yapmaması halinde, sandık kurulu karar alarak ilgili hakkında yukarıda belirtilen yetkiyi kullanır ve durumu derhal ilçe seçim kurulu başkanına bildirir.
Sandık çevresinde cebir, şiddet veya tehdit kullanarak sandık başı düzenini bozmaya kalkışanlar, sandık kurulu başkanı veya üyelerinden biri tarafından yapılan çağrı ya da seçmenlerin ihbarı üzerine gelen kolluk güçlerince derhal sandık çevresinden uzaklaştırılır ve gerekli yasal işlem yapılır. Seçmenlerce ihbar, o yer kolluk güçlerine şahsen yapılır.
Sandık çevresine gelen kolluk güçleri, başkanın talebine veya kurulun kararına uymak zorunda olup, çağrı veya ihbar sebebi ortadan kalkınca sandık çevresinden ayrılır.
Seçimin güvenliğini sağlamakla görevli kolluk güçleri hariç, özel güvenlik görevlileri ve belediye zabıtaları gibi görevliler de dâhil olmak üzere resmî üniforma ve silah taşıyan kişiler, sandığın konulduğu bina, yapı ve bunların müştemilatına giremezler.
Sandığın konulduğu bina, yapı ve bunların müştemilatında hiç kimse, başkalarının görebileceği şekilde bir siyasi parti veya adaya ait rozet, amblem veya benzeri işaretler ya da propaganda amaçlı yayınlar taşıyamaz; yazılı, sözlü veya görüntülü propaganda yapamaz. Buna uymayan kişiler kolluk güçleri tarafından uzaklaştırılır.
Sandık kurulunun görev yaptığı yerde cep telefonu ile görüşme yapmak yasaktır. Ancak sandık kurulu başkan ve üyelerinin, görevleri gereği yapacağı görüşmeler bunun dışındadır. Buna aykırı davranan kimseler kurul başkanı tarafından uyarılır. Bu uyarıya rağmen görüşmesini sürdüren kimse, derhal oradan çıkarılır.
Sandık çevresinde bir suç işlenmesi halinde, sandık kurulu, durumu tutanağa geçirir ve ilgili hakkında işlem yapılmak üzere kolluk güçlerini çağırır.
İlçe seçim kurulu başkanı, sandık çevresinde, sandık başı iş ve işlemlerinin düzen içinde yürütülmesini ve sandığın konulduğu bina, yapı ve bunların müştemilatında güvenliği ve bu Kanunda öngörülen yasaklara uyulmasını sağlayacak tedbirleri alır; seçmenin ve bu yerlerde bulunma hakkına sahip diğer kişilerin buralara serbestçe girmesini engelleyen veya güçleştiren her türlü hareketi önler. Bu kapsamda, ilçe seçim kurulu başkanınca verilen talimatlara sandık kurulları, mülki ve idari makamlar uymak zorundadır. (298 sayılı Kanun/md. 82)
Soru 45- Kapalı oy verme yerinde seçmenin uyması gereken kurallar nelerdir?
Cevap 45-Seçmen, kapalı oy verme yerinden dışarı çıkmadıkça, hiç kimse oraya giremez. Ancak, oy pusulasını hazırlamak için, kapalı oy verme yerinde, normal süreden fazla kalan seçmenler, kurul başkanı tarafından makul bir süre verilerek uyarılır. Bu uyarıya rağmen kapalı oy verme yerinden çıkmayan seçmen, oradan çıkarılır.
Seçmenin; cep telefonu, fotoğraf veya film makinesi gibi görüntü kaydedici veya haberleşme sağlayıcı cihazlarla kapalı oy verme yerine girmesi yasaktır. Bu tür cihazlar, kapalı oy verme yerine girmeden önce kapatılarak sandık kurulu başkanına teslim edilir ve oy kullanma işlemi bittikten sonra seçmene iade edilir. (298 sayılı Kanun/md. 92)
Soru 46- Oy sayımı nasıl yapılır?
Cevap 46- Sayım ve döküm açık olarak yapılır. Oy verme yerinde hazır bulunanlar sayım ve dökümü takip ederler.
Sandık Kurulu, faaliyetinin selamet ve düzeni bakımından, sayım ve döküm masası etrafında boş kalması gereken kısmı, bir karar ile belirtir ve bu kısım etrafında (İp germek gibi) hazır bulunanların bu işlemleri takip etmelerine engel olmayacak tedbirleri alabilir. (298 sayılı Kanun/md. 95)
Soru 47- Oy pusulaları hangi hallerde geçersizdir
Cevap 47- Aşağıda belirtilen hallerde birleşik oy pusulaları geçerli değildir.
-Sandık kurulunca verilen ve o seçim için düzenlenmiş biçim ve renkte olmayan,
-Arkasında “Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu” filigranı bulunmayan,
-Arkasında sandık kurulu mührü bulunmayan,
-Hiçbir yerine “EVET” mührü basılmamış olan,
-Siyasi partilere veya bağımsız adaylara ayrılan alanlardan birden fazlasına “EVET” mührü basılmış olan,
-Birden fazla siyasi partiye veya bağımsız adaya ayrılan alana taşmış “EVET” mührü bulunan,
-Sandığın ait olduğu seçim çevresinden başka bir seçim çevresi için düzenlenmiş olan,
-Bütünlüğü bozulacak şekilde yırtılmış veya koparılmış olan,
-Üzerine “EVET” mührü dışında veya “EVET” mührü yerine herhangi bir özel işaret, herhangi bir isim, imza kaşesi, mühür veya parmak izi basılmış olan,
-Üzerinde yer alan siyasi partilere veya bağımsız adaylara ait bölümleri belirgin bir şekilde ve özel olarak karalanmış, çizilmiş veya işaretlenmiş olan,
-Üzerinde yer alan matbu yazıların ve şekillerin dışında yazılar veya harfler veya sayılar yazılmış veya şekiller çizilmiş olan.
Ancak aşağıdaki haller oy pusulalarını geçersiz kılmaz:
– Zarfların açılması veya oyların okunması sırasında yırtılması.
-Bütünlüğü bozulmaksızın bir kısmının kazaen yırtılması.
-Herhangi bir şekilde lekelenmiş olup da bunun özel olarak işaret koymak amacıyla yapıldığının anlaşılamaması.
-Birleşik oy pusulasının katlanarak zarfa konulması sebebiyle “EVET” mührü ile oy pusulasının arkasına basılan sandık kurulu mühür izinin oy pusulasının diğer kısımlarına geçmesi,
-Bir siyasi parti veya bağımsız aday alanına basılan “EVET” mührünün sadece iki parti alanını ayıran çift çizgili bölgeye taşmış olması.
-Başka bir siyasi partinin veya bağımsız adayın alanına taşmamak kaydıyla, bir siyasi partinin alanına birden çok “EVET” mührü basılması.
-Yetkili seçim kurulları tarafından gönderilen ve Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu filigranı bulunan oy pusulalarının arkasının sandık kurullarının ihmaliyle mühürlenmemiş olması.
Bir zarfta birden fazla oy pusulası kullanılan seçimlerde, zarftan çıkan oy pusulalarından bir seçim türüne ait olanının geçersiz olması, diğerlerinin geçersiz sayılmasını gerektirmez.
Muhtarlık seçimlerinde, bu maddede belirtilen geçersizlik sebeplerinin dışında oy pusulalarının hangi sebeplerle geçersiz sayılacağı Yüksek Seçim Kurulu tarafından belirlenir. (298 sayılı Kanun/md. 101)
Soru 48-Mahalli idare seçimlerinde kimler seçilir?
Cevap 48- Anayasanın 127 nci maddesine göre, Mahalli idarelerin seçimleri, 67 nci maddedeki esaslara göre beş yılda bir yapılır. Mahalli idarelerin seçiminde;
a) İl genel meclisi üyeleri,
b) Belediye başkanı ve belediye meclisi üyeleri,
c) Köy ve mahalle muhtarları ile ihtiyar meclisi ve heyeti üyeleri,
seçilmektedir.
Soru 49-Mahalli idareler seçim sistemi ve usulü nasıldır?
Cevap 49-Mahalli idareler seçimleri serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre, yargı yönetim ve denetimi altında yapılır. Tek dereceli seçim demek belediye başkanı ve muhtarlar ile meclis ve heyetlerin doğrudan seçmenlerce seçilmesi demektir.
İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır.
İl genel meclisi üyeleri seçimi için her ilçe bir seçim çevresidir.
Belediye başkanı ve belediye meclis üyeleri seçimi için, her belde bir seçim çevresidir.
Büyükşehir belediye başkanının seçiminde seçim çevresi, büyükşehir belediye sınırlarından oluşur. (2972 sayılı Kanun/md. 2-3-4)
Soru 50-Mahalli idareler seçimlerinde oy kullanma işlemi nasıldır?
Cevap 50-Seçmenler, Yüksek Seçim Kurulu veya Yüksek Seçim Kurulunun izin ve denetimiyle il seçim kurulları tarafından yaptırılıp sandık kurullarına kadar ulaştırılan ve birleşik oy pusulaları ile birlikte kendisine verilen “EVET” veya “TERCİH” yazılı mühürü alarak oyunu kullanmak üzere kapalı oy verme yerine girer.
Seçmen sandık kurulunca verilecek mühürü birleşik oy pusulasında tercih ettiği partiye veya varsa bağımsız adaya ait özel daire içine basmak suretiyle oyunu kullanır.
Belediye başkanlığı, belediye meclisi üyeliği, il genel meclisi üyeliği ve muhtarlık seçimlerinde oy pusulaları aynı zarfa konulur. Ancak 298 sayılı Kanunun 14 üncü maddesi uyarınca seçim bölgelerinin birleştirilmesine karar verilmesi halinde, muhtarlık seçiminde oy pusulası ayrı zarfa konulur ve bu zarf ayrı sandığa atılır.
Oyunu kullanan seçmen birleşik oy pusulalarını katlayarak zarfa koyar ve zarfı yapıştırır. Mühürü sandık kurulu başkanına geri verir ve oyunu sandığa atar. (2972 sayılı Kanun/md. 19)
Soru 51- Mahalli idare seçimlerinde seçilecek üye sayısı nasıl belirlenir?
Cevap 51-Her seçim çevresinde, seçilecek üye sayısı aşağıdaki usule göre hesaplanır.
a) İl genel meclisi üyelikleri için, son genel nüfus sayımı sonuçlarına göre:
| Nüfus Kriteri | Üye sayısı |
| Nüfusu 25 000’e kadar olan ilçelerde | 2 |
| Nüfusu 25 001’den 50 000’e kadar olan ilçelerde | 2 |
| Nüfusu 50 001’den 75 000’e kadar olan ilçelerde | 4 |
| Nüfusu 75 001’den 100 000’e kadar olan ilçelerde | 5 |
Asıl üyelik ve aynı miktarda yedek üyelik hesaplanır.
Nüfusu 100 000’den yukarı olan ilçelerde fazla her 100.000 nüfus için bir asıl, bir yedek üye ilave olunur. Nüfusun 100.000’e bölünmesi hesabında artık sayı 50.000’den az olursa hesaba katılmaz, 50 000 (dahil)’den fazla olursa artık sayıya da bir asıl, bir yedek üyelik hesap edilir.
b) Belediye meclisi üyelikleri için son genel nüfus sayımı sonuçlarına göre:
| Nüfus Kriteri | Üye sayısı(Asıl ve yedek üye) |
| Nüfusu 10 000’e kadar olan beldelerde | 9 |
| Nüfusu 10 001’den 20 000’e kadar olan beldelerde | 11 |
| Nüfusu 20 001’den 50 000’e kadar olan beldelerde | 15 |
| Nüfusu 50 001’den 100 000’e kadar olan beldelerde | 25 |
| Nüfusu 100 001’den 250 000’e kadar olan beldelerde | 31 |
| Nüfusu 250 001’den 500 000’e kadar olan beldelerde | 37 |
| Nüfusu 500 001’den 1 000 000’a kadar olan beldelerde | 45 |
| Nüfusu 1 000 000’dan fazla olan beldelerde | 55 |
Asıl ve yedek üyelik hesaplanmaktadır. (2972 sayılı Kanun/md. 5)
Soru 52-Büyükşehir belediye meclisine katılacak üye sayısı nasıl belirlenir?
Cevap 52- Büyükşehir belediye meclisleri belediye hudutları içinde kalan ilçe seçim çevreleri için tespit edilen belediye meclisleri üye sayısının her ilçe için beşte biri alınmak suretiyle bulunacak toplam sayı kadar üyeden teşekkül eder.
Bu hesaplamada artık sayılar nazara alınmaz.
Yedek üyelikler de aynı usulle hesaplanır. (2972 sayılı Kanun/md. 6)
Soru 53-Mahalli seçimlerde Seçilme yeterliliği nedir?
Cevap 53- 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 11 inci maddesinde belirtilen sakıncaları taşımamak şartıyla, on sekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı belediye başkanlığına, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeliğine seçilebilir.
Milletvekili Seçimi Kanununun 11 inci maddesi aşağıdaki gibidir.
“Milletvekili seçilemeyecek olanlar:
Madde 11 – Aşağıda yazılı olanlar milletvekili seçilemezler:
a) İlkokul mezunu olmayanlar,
b) Kısıtlılar,
c) Askerlikle ilişiği olanlar,
d) Kamu hizmetinden yasaklılar,
e) Taksirli suçlar hariç, toplam bir yıl veya daha fazla hapis veya süresi ne olursa olsun ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar,
f) Affa uğramış olsalar bile;
1.Basit ve nitelikli zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma veya Devlet sırlarını açığa vurma suçlarından biriyle mahkûm olanlar,
2. Türk Ceza Kanununun İkinci Kitabının, birinci babında yazılı suçlardan veya bu suçların işlenmesini aleni olarak tahrik etme suçundan mahkum olanlar,
3. Terör eylemlerinden mahkûm olanlar,
4. Türk Ceza Kanununun 536 ncı maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında yazılı eylemlerle aynı Kanunun 537 nci maddesinin birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkralarında yazılı eylemleri siyasi ve ideolojik amaçlarla işlemekten mahkum olanlar.”(Yürürlükteki 5237 sayılı T.Ceza Kanununa göre değerlendirilmelidir.)
Soru 54- Adayların tespiti nasıl yapılır?
Cevap 54– Anayasa ve Kanunlarda yazılı şartlara uygun olarak, seçilme yeterliğine sahip olan her vatandaş, bir siyasi parti listesinden veya bağımsız olarak, il genel meclisi üyeliğine, belediye başkanlığına veya belediye meclisi üyeliğine adaylığını koyabilir.
Mahalli İdareler seçimlerinde aday tespiti 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun 37 nci maddesindeki hükümlere göre yapılır.
Ancak; 2820 sayılı Kanunun 37 ila 51 inci maddelerinde adı geçen “Yüksek Seçim Kurulu” yerine “ilçe seçim kurulları”, “siyasi parti genel başkanlığı” yerine “siyasi parti ilçe başkanlıkları”, keza büyük şehir belediyelerinde de il seçim kurulları, siyasi parti il başkanlıkları bu işlemleri yaparlar.
Ayrıca:
a) Yapılan aday tespitinde belediye başkanlığı için bir aday, belediye meclisi üyeliklerine o seçim çevresi için tespit edilen üye adedi kadar asıl ve yedek olarak ayrı ayrı; il genel meclisi üyeliklerine o seçim çevresi için tespit olunan asıl ve yedek üyelikler sayısı kadar ayrı ayrı, aday belirlenir.
İl genel meclisi üyeliklerine o seçim çevresi için tespit olunan asıl ve yedek üyelikler sayısı kadar ayrı ayrı aday belirlenir.
b) Önseçim çevresi, belediye meclisi üyeliği ve belediye başkanlığı için belde; il genel meclisi üyeliği için ilçe; büyük şehir belediye başkanlıkları için o şehir belediye hudutları içidir.
c) Siyasi partiler, belediye meclis üye sayısı 9 ve 11 olan beldelerde bir, 15 olan beldelerde iki, 25 ve 31 olan beldelerde üç, 37 olan beldelerde dört, 45 olan beldelerde beş, 55 olan beldelerde altı adet kontenjan adayı gösterirler. Kontenjan adayı adayların sıralamasına dahil edilmeyerek aday listelerinde kontenjan adayı olarak ayrıca yazılır. Siyasi partiler kontenjan adaylarını merkez yoklaması ile tespit ederler. Ancak, merkez karar ve yönetim organları bu yetkisini il veya ilçe yönetim kurullarına devredebilirler. Siyasi Partiler kontenjan adaylarını 2972 sayılı Kanunun 12 nci maddesindeki aday listesinde yer vermek suretiyle ilçe seçim kurullarına bildirirler. Kontenjan adayları bu Kanunun 18 inci maddesinin (f) bendinin ikinci fıkrasındaki aday listelerinde de yedek adaylardan sonra ayrıca yazılır.
d) Önseçimle aday tespiti halinde, belediye başkanı ile belediye meclisi üye aday adayları müşterek liste ile önseçime katılabilirler. Bu halde, partili seçmen bu müşterek listeyi aynen veya bu müşterek listedeki mevcut aday adaylarından istediklerini çizmek ve bunların yerine diğer aday adaylarından isimler yazmak veya 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun 46 ncı maddesinde belirtilen aday adayları listesine işaret koymak suretiyle oyunu kullanabilir. Siyasi partiler 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun 46 ncı maddesinde belirtilen aday adayları listesi ile birlikte müşterek listeli aday adayları listelerini de ilçe seçim kurulu başkanlıklarına verirler.
e) Seçimlere katılacak Siyasi partiler hangi seçim çevrelerinde, hangi usul ve esaslarla aday tespiti yapacaklarını Yüksek Seçim Kuruluna bildirirler.
Bir siyasi partinin teşkilatı bulunmaması nedeniyle önseçim yapamadığı önseçim çevresinden adaylarını ve adayların sırasını o partinin merkez karar ve yönetim kurulu tespit eder. (2972 sayılı Kanun md 9-10)
Soru 55-Mahalli idare seçimlerinde bağımsız aday olunabilir mi?
Cevap 55- İl genel meclisi üyeliği, belediye meclisi üyeliği ve belediye başkanlığına bağımsız olarak adaylığını koymak isteyenler, seçime katılacakları seçim çevresinin bulunduğu ilçe seçim kurulu başkanlığına, bu Kanunun adaylık için aradığı şart ve vasıfları haiz olduklarını belirten bir dilekçe ile başvururlar.
Bağımsız adaylar Yüksek Seçim Kurulunca tespit edilen ön seçim tarihine kadar adaylık için başvurabilirler.
İlçe seçim kurulları, bağımsız adaylara ilişkin listeleri de, ait olduğu seçim çevresinde geçici listeler halinde alışılmış usullerle ilan ederler.
Bağımsız adaylık için başvuranlar, en yüksek derecedeki Devlet memurunun brüt aylığı kadar parayı ilgili mal sandığına yatırarak makbuzunu başvurma belgelerine eklerler. (2972 sayılı Kanun md 13).
Soru 56-Milletvekilleri mahalli seçimlerde aday olabilmek için istifa etmek zorunda mıdır?
Cevap 56- Milletvekilleri, belediye başkanları, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile muhtarlar mahalli idareler seçimlerinde adaylıklarını koyabilmek veya aday gösterilebilmek için görevlerinden istifa etmek zorunda değildirler.
Milletvekilliği, belediye başkanlığı, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeliği ile muhtarlık bir şahıs uhdesinde birleşemez. Bu görevlerin birisinde bulunanlardan bir diğerine seçilenler, seçim sonuçlarının kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren 15 gün içinde tercih haklarını kullanırlar. Bu süre içinde tercih haklarını kullanmayanlar seçildikleri yeni görevi reddetmiş sayılırlar. (2972 sayılı Kanun/md 17).
Soru 57-Hemşehri hukuku nedir?
Cevap 57- Herkes ikamet ettiği beldenin hemşehrisidir. Hemşehrilerin, belediye karar ve hizmetlerine katılma, belediye faaliyetleri hakkında bilgilenme ve belediye idaresinin yardımlarından yararlanma hakları vardır. Yardımların insan onurunu zedelemeyecek koşullarda sunulması zorunludur.
Belediye, hemşehriler arasında sosyal ve kültürel ilişkilerin geliştirilmesi ve kültürel değerlerin korunması konusunda gerekli çalışmaları yapar. Bu çalışmalarda üniversitelerin, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, sendikaların, sivil toplum kuruluşları ve uzman kişilerin katılımını sağlayacak önlemler alınır.
Belediye sınırları içinde oturan, bulunan veya ilişiği olan her şahıs, belediyenin kanunlara dayanan kararlarına, emirlerine ve duyurularına uymakla ve belediye vergi, resim, harç, katkı ve katılma paylarını ödemekle yükümlüdür. (5393 sayılı Kanun/madde 13)
Soru 58- Köy İhtiyar Meclisi ve Mahalle ihtiyar Heyeti Üyeliğine Seçilecek üye sayısı nasıl belirlenir?
Cevap 58-a) Köy ihtiyar meclisine, son genel nüfus sayımı sonuçlarına göre;
| Nüfus Kriteri | Üye sayısı(Asıl ve yedek üye) |
| Nüfusu 1 000’e kadar olan köylerde | 8 |
| Nüfusu 1 001’den 2000’e kadar olan köylerde | 10 |
| Nüfusu 2 000’den fazla olan köylerde | 12 |
üye seçilir. Seçilecek üye sayısı ilçe seçim kurulu başkanınca belirlenir.
Oyların tasnifi sonucunda en çok oy alanlardan başlanarak nüfusu 1 000’e kadar olan köylerde ilk dört üye, nüfusu 1001’den 2 000’e kadar olan köylerde ilk beş üye ve nüfusu 2000’den fazla olan köylerde ilk altı üye asıl, geri kalanlar ise yedek üye olur.
b) Mahalle ihtiyar heyetine sekiz üye seçilir. Oyların tasnifi sonucunda en çok oy alan dört üye asıl, geri kalanlar ise yedek üye olur. (2972 sayılı Kanun md 30).
Soru 59-Köy muhtarlığı ve köy ihtiyar meclisi üyeliği, mahalle muhtarlığı ve mahalle ihtiyar heyeti üyeliği seçilme yeterliliği nelerdir?
Cevap 59-Köy muhtarlığı ve köy ihtiyar meclisi üyeliği, mahalle muhtarlığı ve mahalle ihtiyar heyeti üyeliği seçimlerinde adaylık usulü yoktur. Diğer bir ifadeyle muhtar olmak için herhangi bir kuruma başvurulması gerekmemektedir. Muhtarlık şartlarının taşınması halinde beyaz bir oy pusulası hazırlanması ve seçmenlerden oy talep edilmesi yeterli olacaktır.
En az altı aydan beri o mahalle veya köyde oturmak şartıyla on sekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı, 2972 sayılı Kanun ve bu Kanunun atıf yaptığı diğer kanunlarda öngörülen hükümlerce seçilmeye mani hali olmamak kaydıyla, muhtar, ihtiyar meclisi ve ihtiyar heyeti üyesi seçilebilir. Bunlar için ilkokul mezuniyeti şartı aranmaz; okur-yazar olmak yeterlidir.
442 sayılı Köy Kanununun 41 inci maddesi gereğince görevden uzaklaştırılan köy muhtarları ile 4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair Kanunun 18 inci maddesine göre sıfatları kaldırılan mahalle muhtar ve ihtiyar heyeti üyeleri tekrar aynı görevlere seçilemezler. (2972 sayılı Kanun md 31).