Bilindiği üzere, akaryakıt piyasasında rekabet eşitliğinin sağlanması ve kayıt dışı ekonomi ile etkin bir şekilde mücadele edilmesi amacıyla birçok düzenleme ve çalışma hayata geçirilmiştir.
Bu kapsamda, daha önce akaryakıt pompalarına bağlanma mecburiyeti getirilen ödeme kaydedici cihazların, elektronik ortamda anlık veri aktarımı yapabilen, güvenlik seviyesi yükseltilmiş ve belirlenen diğer teknik özellikleri taşıyan yeni nesil akaryakıt pompa ödeme kaydedici cihazlar ile değiştirilmesine yönelik usul ve esaslar 24.03.2021 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 527) ile belirlenmiştir.
Söz konusu düzenleme ve çalışmaların devamı mahiyetinde olmak üzere, akaryakıt istasyonlarında Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi kurulması zorunluluğu getirilmesi, akaryakıt istasyonlarında yapılan akaryakıt satışlarında plaka bilgisinin söz konusu sistem kullanılarak yeni nesil akaryakıt pompa ödeme kaydedici cihazlara otomatik gönderilmesine ilişkin teknik özelliklerin belirlenmesi, bahse konu sisteme ilişkin uygulamaların Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğünce yetkilendirilen firmalar tarafından mükelleflerin ve nihai tüketicilerin kullanımına sunulması, sistem kapsamında bilgi paylaşılması ile uygulamaya ilişkin diğer usul ve esasların belirlenmesi amacıyla 05.10.2023 tarihli Resmi Gazetede “1 Sıra No.lu Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği” yayımlanmış ve 21.09.2024 tarihli ve 07.12.2024 tarihli Resmi Gazete’lerde yayımlanarak yürürlüğe giren 2 ve 3 Sıra No.lu Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliğleriyle ilgili Tebliğde değişiklikler yapılmıştır.
1- Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi’nin Amacı ve Önemi
Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS), Türkiye’de motorlu taşıtların kimliklerinin elektronik ortamda tanımlanmasını ve izlenmesini amaçlayan bir sistemdir. Bu sistem, taşıtların güvenliğini artırmayı, denetimleri kolaylaştırmayı ve kara yolunda gerçekleşen suçları engellemeyi hedeflemektedir.
UTTS’nin çalışma prensibi, taşıtların plaka bilgilerinin dijital ortamda toplanması ve bu verilerin bir veri tabanına aktarılmasıdır. Plaka okuma cihazları, taşıtların plakalarını okur ve bu bilgileri sistem üzerinden sorgular. Sistemdeki bilgiler, araçların marka, model, renk gibi fiziksel özelliklerinin yanı sıra, sahip bilgileri, sigorta durumu, trafik cezaları ve vergi ödemeleri gibi hukuki verilere de yer verir. Bu veri tabanı, taşıtın kimliği hakkında kapsamlı bilgi sunar.
UTTS’nin başlıca amacı, motorlu taşıtların daha etkin bir şekilde izlenmesi ve denetlenmesidir. Bu sistem aracılığıyla taşıtlar, plaka tanıma teknolojisi ve diğer biyometrik veriler kullanılarak tanımlanabilir.
2-Sistemin Kullanım Alanları ve Uygulama Alanları
UTTS, sadece trafik güvenliği ile sınırlı kalmaz, birçok farklı alanda kullanılabilir. Bu uygulama alanları şunlardır:
Trafik Cezaları ve İhlaller: Trafik kurallarına aykırı hareket eden araçlar anında tespit edilerek, cezalar dijital ortamda kesilebilir.
Kaçakçılık ve Suçla Mücadele: Özellikle gümrük kaçakçılığı, insan kaçakçılığı ve uyuşturucu trafiği gibi suçlarla mücadelede UTTS, önemli bir araç olabilir.
Trafik Akışı Yönetimi: Yoğun trafiğin olduğu bölgelerde, sistemler aracılığıyla trafik akışı daha verimli hale getirilebilir.
Trafik Kazası Tespiti: Kaza durumlarında, kazaya karışan araçlar hakkında hızlı bilgi elde edilmesi ve olayın çözülmesi sağlanabilir.
3-Esnaf ve Sanatkarlara ait taşıtlar UTTS kapsamına dahil midir?
Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği (Sıra No:1)’nin “UTTS kapsamında yakıt alan taşıtlara Taşıt Tanıma Birimi takılması zorunluluğu ve uygulama esasları” başlıklı 6 ncı maddesinde,
“(1) Kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dâhil olan ve işte kullanılan taşıtlara (3 Sıra No.lu Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile değişen ibare) 31.01.2025 tarihine kadar, (3 Sıra No.lu Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile eklenen ibare), bu tarihten sonra işte kullanılacak taşıtlara ise kullanmaya başlamadan önce TTB (Taşıt Tanıma Birimi)takılması zorunluluğu getirilmiş olup zorunluluğa ilişkin usul ve esaslar aşağıda belirtilmiştir.
(…)
(2) (3 Sıra No.lu Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile değişen hali) 01.07.2025 tarihinden itibaren ilk defa iktisap edilen 06.06.2002 tarihli ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanlardan; motorlu araç ticareti yapanlardan kullanılmak üzere alınanlara motorlu araç ticareti yapan mükellefler tarafından kayıt ve tescil işlemi gerçekleştikten sonra trafiğe çıkmadan önce, kullanılmak üzere ithal edilenlere ise ithalatı yapanlar tarafından tescil işlemi gerçekleştikten sonra bir ay içerisinde, birinci fıkra kapsamında yer almayan ve taşıt tanıma sistemi kullanan taşıtlara ise 01.07.2025 tarihinden itibaren, bu tarihten sonra taşıt tanıma sistemi kullanacaklara ise kullanılmaya başlanmadan önce TTB takılması zorunluluğu getirilmiş olup, bu zorunluluk için birinci fıkrada yer alan usul ve esaslar uygulanır. Söz konusu taşıtların, birinci fıkranın birinci cümlesinde ifade edilen taşıtların sahipleri veya bunları kullananlar dışındakilere devrinde, taşıtta bulunan TTB’lerin değişmesine gerek bulunmamaktadır.
(3) (2 Sıra No.lu Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile eklenen fıkra) 05.01.1961 tarihli ve 237 sayılı Taşıt Kanununun 1 inci maddesinin (a) fıkrasında belirtilen genel bütçeye dâhil dairelerle, özel bütçeli idareler ve bunlara bağlı sabit ve döner sermayeli müesseseler, il özel idareleri, belediyeler ve bunların bağlı kuruluşları ile mahalli idare birliklerine ait taşıtlar bu maddede belirtilen zorunluluk kapsamında değildir.
(4) (2 Sıra No.lu Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile eklenen fıkra) Yabancı devletlerin Türkiye’deki diplomatik temsilcilikleri, konsoloslukları ve uluslararası anlaşmalarla vergi muafiyeti tanınan uluslararası kuruluşlar ve bunların diplomatik haklara sahip mensupları ile ev sahibi hükümet anlaşmaları veya ülkemizin taraf olduğu diğer anlaşmalar çerçevesinde Türkiye’deki uluslararası kuruluşlar ve bunların yönetici kadrolarında görev yapan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayan mensuplarına ait taşıtlar bu maddede belirtilen zorunluluk kapsamında değildir.”
“UTTS kullanılarak yapılan akaryakıt satışlarında belge düzeni” başlıklı 8/3 maddesinde,
“(3) Bu Tebliğ ile TTB takılma zorunluluğu getirilen taşıtlar için, UTTS kapsamında düzenlenmeyen belgeler, 213 sayılı Kanunun 227 nci maddesine istinaden vergi kanunları bakımından hiç düzenlenmemiş sayılacaktır.”
düzenlemelerine yer verilmiştir.
Ayrıca, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 172 nci maddesinde Kanunun esaslarına uygun defter tutmaya mecbur olan mükellefler;
1.Ticaret ve sanat erbabı;
2.Ticaret şirketleri;
3. İktisadi kamu müesseseleri;
4. Dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler;
5.Serbest meslek erbabı;
6.Çiftçiler,
olarak belirlenmiştir.
Bu kapsamda, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununda, gelir vergisi ve kurumlar vergisi mükelleflerinin kazançlarının nasıl tespit edileceği ve hangi giderlerin safi kazancın tespitinde dikkate alınacağı ile ayrıca kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderlerinin de belli kurallar dahilinde safi kazancın tespitinde gider olarak indirilebileceği düzenlenmiş bulunmaktadır.
Yukarıda yapılan açıklamalara göre, 213 sayılı Kanun kapsamında defter tutma zorunluluğu olmayan ve safi kazancını Gelir Vergisi Kanunu veya Kurumlar Vergisi Kanunu kapsamında tespit etmeyen gerçek ve tüzel kişilerin Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği (Sıra No:1)’nin 6 ncı maddesin birinci fıkrası kapsamında taşıt tanıma birimi taktırma zorunluluğu bulunmamaktadır. Dolayısıyla oda, birlik ve federasyonlar teşkilat olarak UTTS uygulamasına tabi olmamakla birlikte bu Kuruluşlara ait iktisadi işletmeler ve iştirak ettikleri şirketler Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği kapsamında yer almaktadır.
Anılan Tebliğ hükümlerine göre, basit usulde vergiye tabi esnaf ve sanatkarların safi kazancı Gelir Vergisi Kanuna göre belirlendiğinden esnaf ve sanatkarların kullandığı ticari araçlar da sisteme dahil bulunmaktadır. Zira GVK’nın 46 ncı maddesine göre basit usulde ticari kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan malların alış bedelleri arasındaki müspet farktır. Bu fark, faaliyetle ilgili olarak alınması ve verilmesi mecburi olan alış ve giderler ve hâsılatlara ilişkin belgelerde yazılı tutarlara göre hesaplanır.
Özetle, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 1 nolu Tebliğinde belirtildiği üzere, kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dahil olan ve işte kullanılan taşıtlara TTB takılması zorunluluğu bulunmaktadır. Bu zorunluluk basit usule tabi mükellef olan esnaf ve sanatkarlarımızı da kapsamaktadır.
Diğer yandan, 0.07.2025 tarihinden itibaren ilk defa iktisap edilen 06.06.2002 tarihli ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanlardan; motorlu araç ticareti yapanlardan kullanılmak üzere alınanlara motorlu araç ticareti yapan mükellefler tarafından kayıt ve tescil işlemi gerçekleştikten sonra trafiğe çıkmadan önce, kullanılmak üzere ithal edilenlere ise ithalatı yapanlar tarafından tescil işlemi gerçekleştikten sonra bir ay içerisinde, söz konusu Uygulama Genel Tebliğinin 6 ncı maddesinin üçüncü ve dördüncü fıkrasında belirtilen kurum/kuruluşlar kapsamında olmayanların taşıt tanıma sistemi kullanılan taşıtlarına ise 01.07.2025 tarihinden itibaren, bu tarihten sonra taşıt tanıma sistemi kullanacakların ise kullanmaya başlanmadan önce TTB taktırma zorunluluğu bulunmaktadır.
Ayrıca, Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği (Sıra No:1)’nin 6 ncı maddesinin birinci fıkrası kapsamında yer almayan, ancak halihazırda taşıt tanıma sistemi kullanan taşıtların Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi yükümlülüğü ise 01.07.2025 tarihinde başlayacaktır.