Bilindiği üzere, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemek amacıyla 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 30.06.2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Anılan Kanunun 6 ncı maddesinde, mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için işverenin;
-Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve on ve daha fazla çalışanı olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde diğer sağlık personeli görevlendireceği, çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden veya Çalışan Sağlığı Merkezinden (ÇASMER) hizmet alarak yerine getirebileceği,
-Yine belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olmayan ancak 50’den az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyeri işverenleri veya işveren vekili tarafından Bakanlıkça ilan edilen eğitimleri tamamlamak şartıyla işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler hariç iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebileceği,
belirtilmiştir.
6331 sayılı Kanun’un “Yürürlük” başlıklı 38’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan tarih, 23/7/2020 tarihli ve 7252 sayılı Kanunun 10 uncu maddesiyle, önce “31/12/2023” şeklinde değiştirilmiş, daha sonra ise 27/12/2023 tarihli ve 7491 sayılı Kanunun 71 inci maddesi ile de “31/12/2024” şeklinde değiştirilmiş vesöz konusu 6 ncı maddesinin yürürlüğe girmesi aşamalı olarak ertelenmiş ancak yeni bir erteleme olmadığı için 01.01.2025 tarihinden itibaren maddenin uygulaması zorunlu hale gelmiştir
Buna göre, 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin (ki bunlar esnaf ve sanatkarlara ait işyerleridir); İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 6’ncı maddesinde düzenlenen iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekiminden hizmet alma ile bu madde kapsamında olmak üzere işveren veya işveren vekilinin kendi işyerinde yürütebildikleri iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini üstlenme yükümlülüğü başlamıştır.
Anılan Kanunun 6 ncı maddesine göre, belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olmayan ancak 50’den az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyeri işverenleri veya işveren vekili tarafından Bakanlıkça ilan edilen eğitimleri tamamlamak şartıyla işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler hariç iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebilme imkanı getirilmiştir.
Bu kapsamda, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Anadolu Üniversitesi arasında imzalanan “İşyerlerinde İşveren veya İşveren Vekili Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Eğitim, Sınav ve Belgelendirme İşbirliği Protokolü” çerçevesinde elliden az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, işe giriş ve periyodik muayeneler hariç iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin işveren veya işveren vekili tarafından yürütülebilmesi için online eğitim imkanı sunulmuştur.
Böylece, Anadolu Üniversitesi ile T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı işbirliğiyle hazırlanan sertifika programına katılarak başarılı olan işveren veya işveren vekilleri elliden az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini kendileri yürütebilecektir.
Uymayanlara Para Cezası
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 6 ncı maddesinde yer alan düzenlemeye uyulmaması halinde idari para cezası uygulanacaktır. Anılan Kanunun “İdari para cezaları ve uygulanması” başlıklı26/1-b maddesinde;
“b) 6 ncı maddesinin birinci fıkrası gereğince belirlenen nitelikte iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi görevlendirmeyen işverene görevlendirmediği her bir kişi için beşbin Türk Lirası, aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar, diğer sağlık personeli görevlendirmeyen işverene ikibinbeşyüz Türk Lirası, aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar, aynı fıkranın (b), (c) ve (d) bentlerinde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene her bir ihlal için ayrı ayrı binbeşyüz Türk Lirası, (ç) bendine aykırı hareket eden işverene yerine getirilmeyen her bir tedbir için ayrı ayrı bin Türk Lirası,”
idari para cezası verileceği düzenlenmiştir.
Sonuç olarak 2025 yılı itibariyle 10’dan az çalışan olan ve az tehlikeli sayılan işyerlerinde işyeri güvenliği uzmanı ve iş yeri hekimi görevlendirilmemesi halinde her bir görevli için 88.663 TL idari para cezası uygulanması söz konusu olacaktır. Bu cezanın miktarı, işyerinin çalışan sayısı ve tehlike sınıfı değiştikçe de artacaktır.
Konuyla İlgili Yönetmelik Değişikliği Çalışmaları Devam Etmektedir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından; ilk defa iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirme yükümlülüğü başlayan ve bu yükümlülüğü kendisi veya işveren vekili aracılığıyla yürütmeyi planlayan 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri işverenleri için uygulama kolaylığı sağlanması ile eğitimlere erişilebilirliğin artırılması amacıyla “İşyerlerinde İşveren veya İşveren Vekili Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerine İlişkin Yönetmelikte” değişiklik çalışmaları başlatıldığı ve Taslak çalışmanın tarafların görüşüne sunulduğu bilgisi alınmıştır.
Yapılan çalışmalarda anılan Yönetmeliğin 5, 6, 10, 14 ve geçici maddelerinde değişiklik yapılacağı anlaşılmaktadır.
Bu kapsamda, sınava erişim noktasında sıkıntı yaşanabileceği değerlendirildiğinden sınav şartının kaldırılması, ayrıca işveren veya işveren vekili tarafından yürütülecek iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi görevlendirme şartı olmaksızın yürütülebileceği hususunun vurgulanması adına anılan Yönetmeliğin 5 inci ve 6 ncı maddelerinde değişiklik planlanmaktadır.
Yine üniversitelerin tamamının aranılan koşulları karşılayamaması ve bu nedenle yetkilendirilememesi halinde, eğitime erişim noktasında sıkıntı oluşturabileceği değerlendirildiğinden Bakanlıkla protokol yapmak şartıyla tüm üniversitelere yetki verilebilmesi ve bu sayede eğitimlere erişimin kolaylaştırılmasını sağlamak için Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde gerekli değişiklik yapılması hususu ilgili tarafların görüşüne sunulmuştur.
Öte yandan Bakanlıkla protokol yapmak şartıyla başta üniversiteler olmak üzere kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları ve işçi ve işveren kuruluşlarına eğitim verme yetkisinin verilmesi ve bu sayede eğitimlere erişimin kolaylaştırılması amacıyla Yönetmeliğin 14 üncü maddesinde değişikliğe gidilmektedir.
Ayrıca, bu maddede eğitim ve belgelendirmeyi kapsayan ücretin; net asgari ücretin 1/10’unu geçmemek koşuluyla, Bakanlıkla yapılan protokolde belirleneceği ve katılımcılar tarafından ödeneceği yönünde değişikliğe gidildiği anlaşılmaktadır.
Sonuç olarak 6331 sayılı Kanunun tanımında yer alan özellikle 10’dan az işçi çalıştıran işyerlerinin esnaf ve sanatkarlara ait işletmeler olduğu dikkate alındığında esnaf ve sanatkarlarımızın idari para cezasıyla karşılaşmamaları için gerekli görevlendirmeleri yapmaları veya kendilerinin/vekillerinin düzenlenen/düzenlenecek eğitimlere katılmaları önem arz etmektedir.